माथेरान ट्रेक व्हाया वन ट्री हिल पॉइंट, २५ ऑक्टोबर २०१५




पुणे-कर्जत-आंबेवाडी मार्गे माथेरान ट्रेक हा लक्षात राहिलेला ट्रेक आहे तो दोन कारणांसाठी! 

एक कारण हे होते कि माझी मैत्रीण सबा हिचा हा पहिलाच ट्रेक होता आणि दुसरे कारण, आलेख प्रजापती ह्या ट्रेक लीडरची आम्ही अनुभवलेली लीडरशिप!


माथेरान हे मुंबई जवळील एक हिल स्टेशन आहे. साधारणतः ८०० मी. उंचावरच्या या ठिकाणी  २५ च्यावर पॉइंट आहेत आणि त्यातील एक आहे वन ट्री हिल पॉइंट! माथेरान हे इको सेन्सिटिव्ह रिजन असल्याने प्रदूषणरहित ठिकाण आहे. 

आम्ही सकाळी ६.३० च्या लोकलने निघालो आणि कर्जतला  साधारणत: ८.८०-९  ला पोहोचलो. तिथून जीपने आंबेवाडी! आंबेवाडी हे ह्या ट्रेक चे बेस व्हिलेज आहे. गावातूनच ट्रेकचा रस्ता जातो.



इथे राहणारे आदिवासी लोक बाजारासाठी माथेरानला ह्याचं मार्गाने जातात. 

आम्ही ट्रेक १०-१०.३० च्या सुमारास सुरु केला. आंबेवाडीतून बाहेर निघाल्यावर सुरुवातीलाचं डोंगराची चढण आहे.  भयानक ऊन आणि ह्युमीडीटी यामुळे चढण चढताना नाकीनऊ येत होते. घामाच्या धारामुळे थकायला होत. खरंतर जवळचं मोरबे धरणाचं पाणी दिसत होतं तरिही हवेत थंडावा नव्हता. सबाला तर चालवतचं नव्हतं. परत फिरायची भाषा ती करत होती. बसली कि बसूनचं राहत होती.  ती टेकडी पार करून जंगलात शिरायलाचं आम्हाला एक ते दीड तास लागला. आलेख आमच्या सोबत होता. त्याच्या मदतीसाठी मयूर बोरोळे हा ट्रेक सहभागी थांबला होता. सबाची नकारात्मक भूमिका पाहून त्यावेळी आलेख ने तिचा ट्रेक पूर्ण करण्याचं आव्हानचं स्वीकारलं. त्याने सबाला इतकं समजावून सांगत, शांत आणि संयमाने मोटीव्हेट केलं कि ते पाहून मी चकित झाले. ट्रेक सुरु केला कि तो पूर्ण करण हाच एक पर्याय असतो विशेषत: तेव्हा कि परतीचा मार्ग दुसरा असतो. पहिला एक-दीड तास आलेखने सबाने ट्रेक करण्यासाठी इतके प्रयत्न केले कि एका क्षणी आलेख म्हणे,  "आता ती ट्रेक पूर्ण करेल." त्याच्या म्हणण्याप्रमाणे एक-दीड तासाने सबा स्वतंत्रपणे ट्रेक करू लागली! तिच्यातला बदल हा पाहण्यासारखा होता आणि तो परिणाम केवळ आलेखमुळे दिसून येत होता!

आलेख तेव्हा इंग्लिश भाषा बोलण्यास जास्त कम्फर्टेबल होता. त्याचं सगळं मोटीव्हेशन इंग्लिशमधून चाललेलं होत.  ट्रेकिंगवर तो वाचतं असणा-या पुस्तकातील काही उदाहरणे त्याने दिली. एव्हरेस्ट एक्सपीडीशन मधील ट्रेकर्सचे अनुभव सांगितले, प्रथमचं ट्रेक करत असणाऱ्या व्यक्तीने काय करावे, कोणते व्यायाम करावे, स्टॅमीना कसा वाढवावा ह्याबद्दल खूप सखोल मार्गदर्शन केलं. ह्या ट्रेक मधे उन्ह आणि घामामुळे दमछाक झाली होती. एका ठिकाणी पाण्याचा मोठा झरा होता. आलेखने आम्हाला तिथ थांबवलं आणि शरीराच्या कुठल्या भागावर पाणी मारलं कि शरीर थंड होतं, थंडावा मिळतो आणि ऊन बाधत नाही हे त्याने सांगितलं. उदा. कानाच्या मागे, कानाच्या पाळ्या, मान, माथा, डोळे, चेहरा इ. त्याचं स्पष्टीकरण लाॅजिकल वाटतं होतं, पटत होतं. त्याचं दांडग वाचन, ते इंग्लीश मधून सांगणं खूप जबरदस्त होत! 

आलेखपुढचं आव्हान इथेचं संपलं नाही. आता मला त्रास व्हायला लागला होता. थोडं चाललं कि दम लागत होता आणि थकवा जाणवतं होता. आता घनदाट जंगलाचा भाग संपून एक भला मोठा राॅक पॅच सुरु झाला होता. छोटे-मोठे, उभे-आडवे-तिरपे कसेही विखुरलेले दगड. दगड एकमेकात इतके घट्ट रोवलेले होते कि दगडावर पाय स्थिर होण्यासाठी खाचा नव्हत्या आणि दोन दगडांच्या कपारीत पाय बसत नव्हता. त्यात माझ्या पायाला क्रम्प आला . तो इतका जबरदस्त होता कि पोट-यांचा भाग टणक झाला होता आणि एक तीव्र कळ येत होती. काही क्षण मला काहीच सुधरले नाही. आलेख ने पायाला मसाज केला आणि पायाची एक विशीष्ट हालचाल केली, पायाचे काही सोपे व्यायाम करायला सांगितले. जवळजवळ १५-२० मिनिटाने मला बरं वाटायला लागलं. पाणी पिल्यानंतर परत ट्रेक सुरु केला.

आमचा साधारण १५ जणांचा ग्रुप होता. बाकीचे विशालसोबत पुढे गेलेले,
सबा पण पुढे गेलेली. मी आणि आलेखचं मागे राहिलेलो. पण ह्या मुलाने घाई केली नाही किंवा सगळे पुढे गेलेत आपल्यालाही जायला हवं अशाप्रकारे दडपण माझ्यावर आणलं नाही. मी जोपर्यंत चालण्यासाठी ठीक होत नाही तोपर्यंत हा मुलगा झटतं होता. गप्पा मारून काहीवेळा लक्ष विचलित करत होता. भला मोठा तो राॅक पॅच पार केला आणि हसून आलेखने माझं आणि सबाचं अभिनंदन केलं. आम्हाला थोडावेळ विश्रांतीचा सल्ला दिला.


वन ट्री हिल पॉइंट,ला पोहोचलो आणि मुसळधार पाऊस आला. त्या पावसाने थकवा तर क्षणांत गेलाचं पण शरीराला थंडावा मिळाला! वन ट्री हिल पॉइंट हा म्हणजे सभोवताली असणाऱ्या घनदाट जगंलात मधोमध एक भला मोठा वृक्ष आहे! त्याची मुळे आणि खोड अजस्त्र आहे. ह्या वृक्षामुळे जमिनीवर कितीतरी मोठ्या प्रमाणात सावली मिळते आणि बसणा-यांना शीतलता मिळते! 

ह्या ट्रेकमध्ये एक ट्रेक लीडर कसा असावा ह्याचं उदाहरण आलेखच्या रूपाने मी बघत होते. ट्रेक चा लीडर किती महत्वाची व्यक्ती असते आणि ती काय कायापालट करू शकते ह्याचं आलेख सारख दुसरं उदाहरण तोपर्यंत मी पाहिलेलं नव्हतं!
ह्या ट्रेक मुळे आलेख आणि माझ्यातला बाँड खूप बलवान झाला. आजही आम्ही भेटलो कि ह्या ट्रेकची आठवण काढतो! मला वाटतं आलेख हा एक कारण आहे ज्याची लीडरशिप आणि मोटिव्हेशन आठवून मी विशाल आणि एस. जी. बरोबरचे नंतरचे ट्रेक केले आणि एव्हरेस्टचं स्वप्न बघितलं! 

ह्या ट्रेक खूप काही धडे देऊन गेला. विशेषत: माझ्यासारख्या पन्नाशीला आलेल्या मुलीने काय करावे ह्याचं हा ट्रेक उदाहरण होता. उदा. रोज थोडा व्यायाम हवा, क्रम्प येऊ नये म्हणून ट्रेक दरम्यान सतत पाण्याचे घोट पीत राहणं, ट्रेकचा सकारात्मक विचार, ट्रेक लीडरला सहकार्य करणे इ. इ.

खरंतर हा एक-दीड तासाचा ट्रेक! अतिशय सोपा आणि फारशी चढण नसणारा! रेग्युलर ट्रेक करणाऱ्यांसाठी हा ट्रेक काहीच अवघड नाही.  पण ह्या सर्व गोष्टींमुळे आम्हाला जवळ जवळ तीन तास लागले!

वन ट्री हिल पॉइंट ते माथेरान बाजार हा साधारण ५ किमी चा ऊंच ऊंच झाडे असणाऱ्या जंगलातून जाणारा रस्ता अत्यंत विलोभनीय आहे. लाल रंगाची माती आणि सभोवताली अंजनी, वड, पिंपळ इ. सारखी झाडे माथेरानच्या सौदर्यात भर टाकतात. 

हा ट्रेक आहे अतिशय सुंदर! आजूबाजूला धरण, थोडी चढाई, घनदाट जंगल, खतरनाक  राॅक पॅच, वन ट्री हिल पॉइंट, माथेरानच्या सौदर्याची झलक आणि माथेरान बाजारआणि पर्यटकांना माथेरान मधील पॉइंट दाखवण्यासाठी उभे  असलेले घोडे आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांचा सुंदर उभा पुतळा आणि आलेखची लीडरशिप  ....नि:संशय एक ह्दयस्पर्शी अनुभव!






  

वासोटा जंगल ट्रेक, १४ फेब्रुवारी २०१६

वासोटा किल्ला जंगल ट्रेक: १४ फेब्रुवारी २०१६

वासोटा ट्रेक मी तिस-यांदा करत होते. हा ट्रेक त्याच्या निसर्गसौंदर्या मुळे ट्रेकर्स मधे खूप लोकप्रिय आहे. ह्या ठिकाणाला ट्रेकर्स “महाराष्ट्राचं स्वित्झर्लंड” देखील म्हणतात!

हे ट्रेक ठिकाण सातारा जिल्ह्यात येते आणि बामणोली हे ट्रेक पायथ्याचे गाव आहे. ४२६७  फुटावर असलेल्या ह्या किल्ल्याला शिवाजी महाराजांनी नाव दिले आहे “व्याघ्रगड” (व्याघ्र म्हणजे वाघ)! आक्रमण करण्यास अतिशय कठीण म्हणून हे नामकरण! वासोट्याचा ज्ञानेश्वरीत अर्थ आहे “ आश्रयस्थान”! असं सांगतात कि अगस्ती ऋषी इथे वास्तव्यास होते आणि त्यांनी आपल्या गुरूंचे अर्थात “वशिष्ठ” (काही ठिकाणी वरिष्ठ असा उल्लेख देखील आहे) ऋषींचे नाव किल्ल्याला दिले. वशिष्ठ नावाचा अपभ्रंश होता होता लोक त्याला “वासोटा” म्हणू लागले!

हा किल्ला कोयना अभयारण्य अर्थात व्याघ्रप्रकल्पाअंतर्गत येतो त्यामुळे वनखात्याची परवानगी काढणे अनिवार्य आहे. ट्रेकच्या दिवशी देखील परवानगी मिळू शकते. 









किल्ला वन खात्याच्या अंतर्गत येत असल्याने प्लास्टिकच्या बाटल्या, पिशव्या किंवा अन्य कचरा जंगलात टाकण्यास मनाई आहे. ह्या कडक नियमामुळे आणि वनखात्याच्या कडक तपासणीमुळे हा किल्ला आणि जंगल अत्यंत स्वछ आहे! 


ठिकठिकाणी जंगलात दिसणाऱ्या प्राणी , वृक्ष आणि पक्षांची माहिती देणारे फलक लावलेले आहेत. 




हा ट्रेक पावसाळ्यात आणि रात्रीचा करता येत नाही.

ट्रेक पायथा आणि वनखात्याच्या कार्यालयापाशी पोहोचण्यास “शिवसागर लेक” बोटीने पार करावा लागतो. हा लेक पार करण्यास साधारण एक ते दीड तास लागतो. 





कोयना धरणाच्या बॅक वॉटर ने बनलेला हा लेक सौदर्याचा अप्रतिम अविष्कार आहे! निळशार आणि हिरवीछटा असलेले अथांग पाणी बोटीने कापत असताना सकाळची बोचरी थंडगार हवा अंगावर शहारा आणते आणि उन्हाची एक तिरीप मन प्रफुल्लीत करते! 

बोट पाणी कापत असताना उठणारे आणि लांबवर पसरत जाणारे जलतरंग पाहणे 
यासारखा आनंदी अनुभूती दुसरी नाही! 



चारही बाजूला घनदाट झाडी आणि त्यांमधून येणारे रविकिरण जेव्हा
पाण्याच्या लाटांवर पडतात तेव्हा असं वाटतं कि जणू हिरे चमकताहेत! लखलखणारे जलबिंदू बोटीच्या वेगाने जेव्हा उडतात आणि रविकिरणांनी जेव्हा अधिकचं तेजस्वी होतात तेव्हा डोळे दिपून जातात! एक ते दीड तासाचा हा बोटीचा प्रवास स्वप्नवत वाटतो आणि स्वर्गसुखाचा अनुभव देतो. बोटीचा हा प्रवास संपूचं नये असं वाटलं तर नवल नाही!



मन उल्हासित होत असताना मला तर बोटीवर चित्रित झालेली हिंदी सिनेमातली कितीतरी गाणी आठवत होती.... “माझी नैया ढून्ढे किनारा..”....... “ ओ रे ताल मिले नदी के जल में, नदी मिले सागर में..”.... ओ माझी रे, अपना किनारा, नदिया की धारा है...”...............

संपू नये असा वाटणारा हा बोटीचा प्रवास संपतो ते ट्रेक पायथ्याशी! वनखात्याची परवानगी मिळाल्यावर ट्रेक सुरु होतो! घनदाट जंगलातून  किल्ल्यावर पोहोचायला साधारण तीन तास तरी लागतात. अत्यंत चढाईचा ट्रेक आहे. खूप ठिकाणी झाडांची मुळे जमिनीवर पसरलेली आहेत त्यामुळे त्यात पाय अडकणार नाही ना याची काळजी घ्यावी लागते. जंगलातली झाडे इतकी प्रचंड उंच आहेत कि उन्हाची तिरीप जमिनीवर पडत नाही. उंच उंच झाडांच्या सावलीत क्षणभर विसावण्याचा अनुभव आणि तिथल्या शांततेचा अनुभव हा समाधीवतचं!

मी हा ट्रेक तीन वेळा केला. पहिला ट्रेकडी सोबत आणि नंतरचे दोन एस. जी ट्रेकर्स सोबत! तिन्हीच्या आठवणी अनन्यसाधारण आहेत. ट्रेकडी सोबत गेले तेव्हा ट्रेकसाठी माझं शरीर तयार झालेलं नव्हतं. अनुभव नव्हता. त्यात रोजच्या व्यायामाचा अभाव. इतका दम लागत होता कि बस्स! कुठून आले ट्रेकला असं झालं होतं! लिंबू सरबताचा एक एक घोट पीत मी हा ट्रेक पूर्ण केला. ट्रेकडीच्या लीडरने खूप छान साथ केली! ह्याच ट्रेकला माझी आणि शिवची ओळख झाली आणि नंतर सतत ट्रेकिंग टीप्स देऊन त्याने माझी ती बाजू भक्कम करण्याचा प्रयत्न केला! दुसऱ्यांदा मी ट्रेक केला तेव्हा मी ट्रेकचा आनंद घेतला आणि तिसरा ट्रेक मी चक्क ट्रेकिंग पोल/स्टीक न वापरता केला! आजही मला ती आठवण आली की विश्वास बसत नाही. ट्रेकिंग पोल/स्टीक शिवाय तोल सावरण आणि खास करून गुडघा जपणं माझ्यासाठी खूप जिकिरीचं होत असतं. पण शांतपणे, एकाग्रतेने, शरीराचा तोल सांभाळत केलेला हा तिसरा ट्रेक माझ्या आयुष्यातला एक सर्वोत्तम ट्रेक आहे. ह्या ट्रेकच्या वेळी प्रमिला, राहुल, विशाल आणि शिव ने दिलेली साथ आणि प्रोत्साहन आजही मनात कायमचं स्थान टिकवून आहे!


जंगल पार करून वर पोहोचल्यावर हनुमान आणि गणेशाची दगडात कोरलेली मूर्ती तुमचं स्वागत करते. एका बाजूला चालत गेल्यावर पाण्याचे तळे आहे, सिमेंट बनवण्यासाठी वापरला जाणारा चुन्याचा घाणा आहे आणि थोडे पुढे गेल्यावर बाबुकडा!
बाबुकडयाचा परिसर नितांत सुंदर आहे. नवीन आणि जुन्या वासोट्याचा हा सुंदर मिलाप! हरीश्चंद्रगडावरील कोकणकड्या पाठोपाठ दुसरा मोठा कडा! दरीतून येणारा थंडगार वारा, त्याचा वेग, आवाज आणि गंभीरता अवर्णनीय आहे. कड्याजवळ उभं राहून जो निसर्ग देखावा दिसतो त्याने डोळ्यांचं पारण फिटतं! चारही बाजूला डोंगर, घनदाट झाडी, खोलवर दरी आणि मधे साधारण “यु” आकारात उभा बाबुकडा! 


दुसऱ्या बाजूला एक बुरुज आहे आणि माची. जाताना महादेवाचे मंदिर लागते आणि पुढे गेल्यावर नागेश्वराचे शिखर दिसते!


वासोटा हा विखुरलेला आणि पसरलेला किल्ला आहे. वरचा भाग एक-दीड तासात पाहून होतो. घनदाट जंगलामुळे हा ट्रेक संध्याकाळच्या आत पूर्ण करावा लागतो.

परतीचा बोटीतला प्रवास ट्रेकचा शीण नाहीसा करतो! अस्ताला जाणारा सूर्य, मंद सूर्यकिरण, हलकासा थंडगार वारा आणि सायंप्रकाश! हेच दृष्य मनात साठवत ट्रेक पूर्ण झाल्यामुळे आनंद द्विगुणित होतो!








वासोटा हा एक विलोभनीय निसर्गसुंदर ट्रेक आहे. लेकच्या रम्य काठावर बसून सुंदरशी कविता लिहावी, सुबकसं चित्र रेखाटावं, सुरेखसं पुस्तक वाचावं किंवा स्वत:मधेचं रममाण व्हावं असं हे ठिकाण!


“मिशन कश्मीर” या चित्रपटात गीतकार समीरने लिहिलेलं एक सुंदर गीत आहे, ह्या ट्रेकमध्ये तेच गुणगुणावं वाटतं,

“चुपकेसे सून, इस पल की धून,
इस पल में जीवन सारा,
सपनोंकी है दुनिया यही,
मेरी आंखोन्से देखो जरा|
उज्ली जमिन, नीला गगन,
पानी पें बेह्ता शिकारा,
सपनोंकी है दुनिया यही,
तेरी आंखोन्से मैने देखा||”



अंधारबन जंगल ट्रेक, ४ सप्टेंबर २०१६


“अंधारबन जंगल”! इतकं प्रचंड घनदाट, गर्द आणि गडद जंगल की सूर्यकिरण इथपर्यंत पोहोचणे दुर्लभ! ताम्हिणी घाट, कुंडलिका नदी आणि –पिंपरी-भिरा धरण परिसर आणि सह्याद्री रांगेतील, खासकरून पावसाळ्यातील अजून एक नितांत सुंदर ट्रेक! १३-१४ किमी चा जंगल पट्टा, त्यात ३०% उतरण आणि ७०% सपाट भूभाग!

एक्सट्रीम ट्रेकर्ससोबतचा हा माझा तिसरा ट्रेक होता. आम्ही साधारण २५ जणाचा ग्रुप होतो. 

पिंपरी धरणापासून ट्रेक सुरु झाला आणि निसर्गाचा अविष्कार पुन:प्रत्ययास आला. धरणबांधावरून जाणारी एक छोटीशी पायवाट, दुतर्फा, नजर जाईल तिथपर्यत हिरवट-पोपटी रंगातील लुसलुशीत गवतीपाती, आजूबाजूला ढगधुक्यांनी वेढलेल्या पर्वतरांगा, भातखेचरे, ठिकठिकाणी असणारे पाणझरे आणि घनदाट जंगल!

वनविहार करत असताना ठिकठिकाणची विविध रंगातील आकर्षक रानफुले मन वेधून घेत होती. पावला-पावलावर दिमाखात डोलणार एक नवीन रानफुलं! चैतन्य निर्माण करणारं, आशा पल्लवित करणारं.......







निसर्गाची ही किमया पाहताना, अनुभवताना राहून राहून वाटतं होतं ह्या जागेचं “अंधारबन” हे नाव बदलायला हवं...मला “अंधार” हा शब्दचं खटकत होता.....वाटलं “अंदरबन” नावही चालेल..

ह्या रानफुलांचा आनंद घेत असताना, “संत तुकाराम” चित्रपटातील, शांताराम आठवले यांच एक गीत आठवत होतं,

“आधी बीज एकले, बीज अंकुरले, रोपं वाढले,
एका बीजापोटी, तरू कोटी कोटी
जन्म घेती सुमनेफळे, आधी बीज एकले”

एका ठिकाणी सोनकीच्या फुलांनी निसर्ग गालीचा सजला होता तर एका ठिकाणी जांभळ्या रंगाच्या नाजूक मोहक फुलांनी!

ह्या ट्रेकमध्ये असंख्य फुलपाखरे देखील बघायला मिळाली.

चालून चालून पाय थकले की पाणझ-याच्या थंडगार पाण्यात पाय विसावण्याची अनुभूती अदभूतचं!

एका विशीष्ट प्रकारच्या झाडाच्या पानावर शंख-शिंपला विसावला होता.
माझ्यासाठी हा कुतूहलाचा विषय झाला. काही अंतरावर ह्याच झाडाच्या पानावर असेच शंख-शिंपले विसावलेले! एक-दोन ठिकाणी तर शिंपल्यातून चक्क गोगलगाय बाहेर आलेली! आतापर्यंत चिखलात गोगलगाय बघितलेली...आज झाडाच्या पानावर विसावलेली गोगलगाय मी पाहत होते! वा-याची झुळूक आली की पानावर डोलणारी गोगलगाय! पानावर गोगलगाय काय करतेय? प्रश्न सतावत होता.....निरिक्षण करता लक्षात आलं की ह्या झाडाची पाने थोडी सडलेली, कुजलेली, नासलेली होती....गोगलगायीला अन्न तर पानातून मिळत नसेल?.....गोगलगायीला विसावून घेणा-या पानाचं कौतुक करावं की पानावर हिंदोळे घेणाऱ्या गोगलगायीचं?...निसर्गातील सहजीवनाचं किती सुरेख उदाहरण मी बघत होते!

ह्या ट्रेक मध्ये देखील मुला-मुलींना माझ्याबद्दल कुतूहल होतं, “मॅडम, तुमचा स्टॅमीना जबरदस्त आहे, तुमचं वय किती आहे? रेग्युलर ट्रेकिंग करता का?” .....त्यांना जेव्हा कळलं की माझं वय ४९ चालू आहे आणि दिड-दोन वर्षापासून ट्रेक करते तेव्हा सर्वांनी टाळ्या वाजवल्या. त्यात त्या दिवशी हरितालिकेचा उपवास होता आणि उपवास असतानाही ट्रेक करतेय ऐकून त्यांना अजूनच आश्चर्य वाटलं! उपवासाचा चिवडा, आंबाबर्फी मला मिळाली. “तुमच्याकडून आम्हाला खूप शिकायला मिळालं” ही पावती समाधान देऊन गेली!

अर्थात ह्या मुला-मुलींचा जोश, उत्साह मला देखील काही शिकवत असतो. त्यात प्रतीक बरोबर ट्रेक करणं पण मला आवडतं. तो स्वत: खूप आनंद घेतो. अगदी गाणी म्हणण्या पासून, ते डान्स पर्यंत! धबधब्याखाली भिजण्यापासून ते स्वीमींग पर्यंत! यावेळी तर हा मुलगा चक्क चिखल पण खेळला! ट्रेकला आलेल्याचा ट्रेक संस्मरणीय करण्याचं कसब त्याच्याकडे आहे. त्याचं त्या त्या ट्रेकबद्दलचं ज्ञान पण खूप जबरदस्त असतं! ह्या ट्रेकमध्ये पण त्याने ट्रेकमध्ये दिसणारी विविध जातीची फुलपाखरे, वन्यश्वापदे याची माहिती दिली.

रोहन पवार या मुलाची ओळख झाली. एक्सट्रीम ट्रेकर्सची वेबसाईट तो बनवतोय. ह्या ट्रेकचे व्हिडीओ डॉक्युमेन्टेशन त्यानेच केले!

ह्या ट्रेक दरम्यान तेजस मधाळे या “ट्रेकफिट” ग्रुपच्या लीडरची ओळख झाली. त्याचा ग्रुप ज्या समर्थपणे तो लीड करत होता ते पाहून ठरवलं की पुढचा ट्रेक त्याच्यासोबत करायचा! मंजिरी भेटल्यावर तर आनंदाने परिसीमाचं गाठली!

१३-१४ किमी चा हा ट्रेक निसर्गसौदर्यामुळे अदभूतरम्य आहे! घनदाट जंगलातील ऊंच ऊंच वृक्ष आठवून, ह्या ट्रेकची सांगता संत तुकाराम महाराजांच्या अभंगाने करावीशी वाटते,

“वृक्ष वल्ली आम्हा सोयरी वनचरे
पक्षीही सुस्वरे आळविती|
येणे सुखे रुचे एकांताचा वास
नाही गुण दोष अंगा येत|
आकाश मंडप पृथ्वी आसन
रमे तेथे मन क्रीडा करी|.......
तुका म्हणे होय मनासी संवाद
आपुलाची वाद आपणासी||”






ट्रेक टू ढाक बहिरी केव्ह्ज: ३ जानेवारी २०१६

एस. जी. ट्रेकर्स : ट्रेक टू ढाक बहिरी  केव्ह्ज: जानेवारी २०१६

ढाक बाहिरी गुहा हा एस.जी ट्रेकर्स बरोबरचा माझा सहावा ट्रेक होता. ह्या ट्रेकबद्दल मी खूप वाचलं होतं आणि फेसबुकवर फोटो पण बघितले होते. तो भला मोठा रॉक पॅच पाहून आणि दोरखंडाच्या सहाय्याने तो पार करतानाचे फोटो पाहूनचं माझी घाबरगुंडी उडाली होती. विशालकडून अगोदरच ट्रेकची माहिती घेतली होती. विशाल ने सांगितले होते की दोन रॉक पॅच आहेत, एक जरा अरुंद आहे आणि एकावेळी एकच व्यक्ती जाऊ शकते आणि दुसरा भला मोठा आडवा रॉक पॅच आहे आणि नंतर वर गुहेत जाण्यासाठी शिडया आहेत. त्याने हे ही सांगितलं होतं की स्त्रिया क्त पहिल्या गुहेपर्यंत जाऊ शकतात, शेवटची गुहा जिथे ढाक देवाची गुहा आहे तिथे स्त्रियांना जाण्यास मनाई आहे. ढाक देव तिथल्या ठाकूर आदिवासींचा देव आहे! विशालला आत्मविश्वास आणि खात्री होती की मी तो रॉक पॅच पार करू शकेल!

हया ट्रेकला जाण्याचे एक महत्वाचे कारण हे होते की तो एस.जी. ट्रेकर्सचा पहिला अ‍ॅनिव्हर्सरी ट्रेक होता! यानिमित्ताने जांभिवली गावातील शाळेतील मुलांना वहया, पुस्तके, स्टेशनरी, कपडे इ. ची मदत करुन हया ट्रेकर्सने आपली सामाजिक बांधिलकी जपण्याचा निर्णय घेतला होता!




या ट्रेकला विशाल, राहूल, आलेख, अनिकेत, शंकर, डॅनी होते आणि शेवटी मिलींद पण आला होता.

खाजगी गाडी कामशेत मार्गे जांभिवली गावात जाणार होती आणि तिथून ट्रेक सुरु होणार होता. जांभिवली गावात पोहे आणि चहाचा नाश्ता झाला. 

एक वर्षाच्या वाढदिवसाच्या निमित्ताने आतापर्यंत समीट केलेले सर्व गड/किल्ल्यांच्या प्रतिमा असलेला केक कापला. 







गावातील शाळेत मुलांना शैक्षणिक साहित्याचं वाटप करण्यात आलं.



हा आनंद शब्दापलीकडचा!ही अनुभूती शब्दपलीकडची!

मुलांच्या चेहऱ्यावरची उत्सुकता शब्दापलीकडची!
मुलांच्या चेहऱ्यावरचे हास्य शब्दापलीकडचे!








हया ट्रेकर्सने माझ्यासाठी दिलेला सहयोग आणि पुढील वर्षाच्या ट्रेकसाठी शुभेच्छा म्हणून त्यांना मी एक ग्रीटींग कार्ड दिलं.










शाळेच्या बेंचवर बसलेली असताना आलेखने फोटो माझा काढला जो कायम स्मरणात राहिल. 


हया कार्यक्रमानंतर ट्रेकला सुरुवात झाली.




विशालने ज्या अरुंद रॉक पॅच बद्दल सांगितले होते तिथपर्यंत चढाई करायला फारसा त्रास झाला नाही. तिथपर्यंत साधारणत: एक ते दीड तासात पोहोचलो. आता दोन्ही बाजूला प्रचंड मोठी शिळा आणि त्यामधे खोलवर घळ असा तो पॅच होता. खोलवर घळीत उतरायचा मार्ग कठीण होता, दगडांनी भरलेला होता. काही ठिकाणी दगडांवर सहजपणे पाय पोहोचत होता पण काही ठिकाणी पाय पोहोचायला कसब लागत होते. आता सर्व लीडर्स त्या पॅच मधे ठराविक अंतर ठेऊन उभे राहिले आणि एकेकाला खाली उतरण्यास मदत करु लागले. उतरायला तो पॅच भयानक कठीण होता आणि ते पाहून मी मनाशी निश्‍चय करत होते की मी तो पॅच पार करणार नाही. बस्स इथपर्यंतचाच ट्रेक करणार. विशालचे शब्द  आठवत होते, “तुम्हाला जमेल”! एक मन विशालवर विश्वास ठेऊ पाहत होतं तर दुसरं रेझिस्ट करत होतं. पण सर्व लीडर्सने आत्मविश्‍वास दिला, घाबरु नका, आम्ही आहोत. आपण अगदी शिस्तीत, हळूवारपणे हा पॅच पार करु”. ता जे लोक हा पॅच उतरले होते त्यांना घेऊन विशाल आणि आलेख पुढे गेले होते. राहूल, अनिकेत, शंकर यांच्या मदतीने मी तो पॅच खाली उतरले. थोड्या थोड्या अंतरावर ही मुले उभी होती आणि एक अवघड उतरण पार केल्यावर थोडं रिलीव्ह व्हायला मला वेळ देत होती. ह्या मुलांनी इतक्या हळूवारपणे आणि संवेदनशीलतेने तो पॅच  पार करायला मला मदत केली की असं वाटलं मी उगाचचं घाबरले होते! त्यावेळी लक्षात आलं की ट्रेक लीडर हा अनुभवी तर असायलाचं हवा पण संवेदनशीलही तितकाच असायला हवा!

दुसरं हे ही आहे की लीडरच्या सूचना आपणही तंतोतंत पाळायला हव्यात! तुम्ही जरी तुमचं ९९% देत असाल तरी उरलेला १% लीडरचा असतो ज्यामुळेचं तुमचा ट्रेक समीट होतो!

पॅच पार झाल्यावर सर्वजण म्हणे, “ मॅडम थोडावेळ रीलॅक्स व्हा मग तुम्हाला पुढे जायला मदत करतो”.

थोड चालून गेल्यावर पहिली गुहा आली होती. सर्वांनी त्यांच्या बॅगा इथेच ठेवल्या होत्या कारण इथून पुढचा आडवा रॉक पॅच पार करणं हा खरा कसोटीचा प्रसंग होता. आता जवळ जवळ १२ वाजून गेले होते आणि उन्हाचा तडाखा चांगलाच बसत होता. खूप जणं त्यात काही मुलींसुद्धा स्वतंत्रपणे तो आडवा रॉक पॅच पार करुन गेल्या होत्या. मला कौतुकच वाटत होत त्या मुलींच. मला वाटतं वैष्णवी होती जी पहिल्यांदा आणि कोणाच्याही मदतीशिवाय शेवटची गुहा चढून गेली. तिला तसं चढताना पाहून विशाल लांबूनच तिला म्हणे, वैष्णवी हळू, गडबड करु नकोस, सावकाश जा. विशालच्या आवाजातील ती आर्तता आणि चिंता मला आजही भावनिक बनवते.

विशालने मला काही वेळ थांबायला सांगितलं होतं. काही मुलं-मुली रॉक पॅच पार करुन गेल्यानंतर विशाल माझ्या मदतीसाठी आला. माझा हात हातात घेतला आणि आम्ही तो आडवा दगड पार करायला सुरुवात केली. हया दगडांमधे पाय ठेवता येईल अशा खाचा होत्या पण त्या भयानक जिकीरीच्या होत्या. एक खाच वर तर एक पार खाली आणि मधे सपाट, गुळगुळीत दगड़ असा की त्याच्या पायाला घट्ट रोवुन ठेवता येणारचं नाही. खालची खाच इतकी धोकादायक की त्यात पाय नीट बसला नाही तर कोसळणार ते थेट दरीतच. रॉक पॅचच्या वरच्या भागाला एक लोखंडी सळई आधारासाठी फीट केली होती. मी एका हाताने लोखंडी सळई आधार घेत होते तर दूसरा हात विशालच्या हातात. उन्हामुळे लोखंडी सळई इतकी प्रचंड तापली होती की काही क्षण त्यावर हात टिकाव धरु शकत होता. हाताला चटका बसला की आपोआपच हात सळर्ई वरुन काढला जायचा. त्या  सळईला हात धरुन खालच्या दगडी खाचेत पाय फीट होईपर्यंत हाताला असा काही चटका बसायचा की त्याची झणझण पुढे काही सेकंद सहन करावी लागत होती.

यावेळी ट्रेक मधील विशालच रुप पाहून मी चकीत झाले होते. त्याच्यातला लीडर, त्याचा पराकोटीचा आत्मविश्‍वास, जिद्द, त्याची भक्कम, विश्‍वासू अशी बॉडी लॅग्वेज, त्याची अधिकार वाणी, सहभागींच्या सुरक्षेची जबाबदारी इतकी जबरदस्त होती की त्याच शब्दात वर्णन करणं कठीण आहे. मी ज्याम प्रभावित झाले हया मुलाकडे बघुन. तो रॉक पॅच मला पुर्ण करुन देण्याची सर्व जबाबदारी त्याने स्वत:वर घेतली होती. जोपर्यंत तो पॅच पार होत नव्हता हया मुलाचं लक्ष केवळ माझ्यावर केंद्रित होतं!

तो रॉक पॅच पार केल्यावर दगडांमधेच पायर्‍या असलेली शिडी होती. त्या पायर्‍या पण इतक्या अरुंद की एकावेळी एकच जण जाऊ शकेल आणि एकाचा पाय जेमतेम कसाबसा त्या दगदी खाचेत फीट होऊ शकेल. पाय पण आडवा करून ठेवावा लागतो, उभा पाय निम्माचं बसतो आणि त्याने ग्रीप येत नाही. उन्हाने त्या दगडी पायऱ्याही तापल्या होत्या. हा पॅच असा आहे की लीडरला तुमची सोबत करायला वावचं नाही. मला स्वत:लाचं ही परीक्षा द्यावी लागणार हे लक्षात आल्यावर, अत्यंत एकाग्र झाले, डोकं एकदम शांत आणि लक्ष फक्त चढण्याकडे! एक एक पायरी हळूवारपणे आणि हवा तेवढा वेळ घेत पार केली. विशाल आणि आलेख म्हणे, “वेल डन, मॅडम. आता थोड रिलॅक्स व्हा मग पुढचा पॅच पार करु.

आता वरच्या गुहेत जायला आधी एक दोरखंडाची शिडी होती आणि नंतर लोखंडाची. दोरखंडाची शिडी तर हालत होती आणि ती पार करण्यात दूसरं कोणी तुम्हाला मदत करू शकण्याची शक्यता खूप कमी होती. पुढे जाणार्‍या लोकांच मी निरिक्षण करत होते आणि माझ्या लक्षात आलं की मी हे करु शकणार नाही आणि मी निश्‍चय केला की मी पुढचा टप्पा पार करणार नाही. मी जेवढं केलं त्यात मी समाधानी आहे. मला हे वाटतं होतं की मी स्वत:कडून जरा जास्तच अपेक्षा करत आहे की काय?


आलेख आला म्हणे, मॅडम, चला . मी माझा निर्णय सांगितला. विशाल, आलेख आणि काही सहभागी म्हणे, मॅडम, या, तुम्ही करु शकाल. पण का कुणास ठाऊक माझा आतला आवाज नकार देत होता. सर्वांनी माझा निर्णय मान्य केला. विशाल म्हणे, थोडावेळ रिलॅक्स व्हा मग आलेख तुम्हाला खाली जायला मदत करेन. विशालने मला हा जो कालावधी रिलॅक्स व्हायला दिला तो किती महत्वाचा होता हे मला जाणवत होतं. त्यामुळे मी थोडी स्थिरस्थावर झाले आणि पुढचा पॅच पार करायला मनाने तयार झाले.

आता त्या दगडी पायर्‍यांची शिडी पार करायची होती, ती देखील उलटया दिशेने. त्या शिडीला दोन्ही बाजूला आधारच नव्हता. दोन्ही बाजूला सपाट दगड आणि मधे पाय जेमतेम बसेल अशा दगडता निर्माण झालेल्या खाचा. खालच्या पायरीवर पाय ठेवण्यासाठी मागे वळून पायरीचा अंदाज घ्यायचा आणि मग पाय ठेवायचा हे मोठं भयानक काम होतं. अशा १०-१२ पायर्‍या उतराव्या लागणार होत्या. मी परत एकदा एकाग्र चित्ताने, डोकं, मन शांत ठेऊन, गडबड न करता त्या शिडया उतरले. मग आलेखने मला तो आडवा रॉक पॅच पार करायला मदत केली. लोखंडी सळईला धरुन पार करत असताना हाताला चटके बसतचं होते. तेव्हा वाटलं हा पॅच सकाळी च्या आत पार करणं आवश्यक आहे. जानेवारी महिन्यातच तो रॉक आणि ती  सळई इतकी प्रचंड उन्हाने तापली होती की उन्हाळयात त्याची काय अवस्था होत असेल ही कल्पनाच न केलेली बरी. थोडक्यात काय उन्हाळा आणि पावसाळा हा ट्रेक करुच नये. कमालीचा रिस्की! बरं हातात ग्लोव्हज घालणे त्याहूनही धोकादायक़ हाताला पकड/ग्रिप येणारंच नाही. हाताची पडड ढीली पडली तर कोसळणार ते थेट दरीत! दरीत पडलेल्या माणसाचा शोध घेणं तर केवळ अशक्य. इतकी ती खोल दरी आणि घनदाट झाडी. वन्यश्‍वापदांना तर मग पर्वणीच! इतका भयानक साहसी, जीवावर बेतेल असा हा ट्रेक आहे. तो पार करायचा साहस तुमच्यात असेल तरिही अनुभवी ट्रेकर्स सोबत जाणं जास्त शहाणपणाचं!

हा रॉक पॅच पार करायला मदत करत असताना हया मुलांमधील क्षमतांची जाणीव मला झाली. मी सूखरुप, सुरक्षीत आहे ही भावनाचं खूप सुखद धक्का देऊन गेली. मिलींद जेव्हा संध्याकाळी मला भेटला तेव्हा मी त्याला म्हटल देखील, मनात एक विचार सारखा असतो की माझ्या छोटयाशा काही गोष्टीमुळे माझ्या घरच्यांना काही त्रास नको व्हायला. हया ग्रुपबरोबर ट्रेक करताना त्यांनी माझी इतकी काळजी घेतली आहे की अशा काही अवघड ट्रेक मधे मला कधी खरचटलेलं सुद्धा नाही!

आता हया गुहेत आल्यावर थोडी विश्रांती घेतली. सोबत आणलेला खाऊ खाल्ला. आता पुढचा पॅच चढून जायचा होता. आता राहूलने लीड केलं. काही लोकांना सोबत घेऊन पुढे जाण्याचं ठरलं. राहूल मदतीसाठी थांबला. एक जागा अशी होती की पाय खूप ऊंच करुन मगच वर पाय ठेवता येणार होता. माझा पाय काही केल्या वरपर्यंत पोहोचत नव्हता. राहूल म्हणे, माझ्या मांडीवर पाय ठेवा. पण मला ते खूप कसंतरी वाटायला लागलं. तो म्हणे, ठेवा, ठेवा काही होत नाही.”. नाईलाजास्तव मी माझा पाय त्याच्या मांडीवर ठेवला आणि वरुन एकानं हाताचा आधार दिला आणि मग मी वर चढून आले. आम्ही सर्व वर चढून आल्यावर राहूलने थोडावेळ रिलॅक्स व्हायला सांगितलं आणि मग पुढचा ट्रेक उतरायला सुरुवात केली. आता मात्र काही चढावर मला दम लागत होता आणि मी सांगितलं की राहूल क्षणभर थांबत होता. राहूलबरोबरचा हा परतीचा ट्रेक मला नेहमीच आठवणीत राहिल. कारण मला वाटतं प्रथमच मी तो लीड करत असलेल्या ग्रुपमधे होते आणि त्याची लीडरशीप न्याहाळत होते. मी कुठेतरी वाचलं होतं की लीडर्स चे काही प्रकार आहेत त्यातला एक आहे सर्व्हिस लिडर्स.! हे लीडर्स इतर लोकांची काळजी घेतात, इतरांच्या कामात येणारे अडथळे ते दूर करतात, ते असं काही पोषक वातावरण निर्माण करतात की लोक त्यांच सर्वोत्तम देऊ शकतील आणि ते लोकांच्या गरजां ओळखण्यावर भर देतात, त्यांना मान सन्मान, प्रसिद्धी नको असते. हयाच उत्तम उदाहरण आहे मदर तेरेसा!.
राहूल मला त्यात धर्तीवर चालणारा एक लीडर वाटत होता. अतिशय शांत आणि संयमी. परतीच्या ट्रेकमधे त्याने आमचा ग्रुप माझ्या संवेदना जाणत वेळेत पार केला.

राहूल सोबत असणारे भरपूर ट्रेक्स मी केले. खूप तन्मयतेने त्याने मला साथ दिली आहे/देत आहे. खूप आत्मियतेने विचारायचा,मॅडम तुमची सॅक घेऊ का?”.. त्याची ही साथ लाखमोलाची वाटायची पण हा मुलगा माझ्या ट्रेक करण्याबद्दल काहीच मत व्यक्त करायचा नाही आणि हयाचा विचार मी दरवेळी, दर ट्रेक ला करत असे. वाटायचं काही तरी हयाने बोलावं. खरतरं बोलायला हवंच असं काही नाही हे ही कळत होतं पण का कूणास ठाऊक, त्याचे काही शब्द ऐकायला मी उत्सूक होते. असं वाटायचा की हा मुलगा बारकाईने मी करत असलेल्या ट्रेक चं निरिक्षण करतोय, त्यावर विचार करतोय पण त्यावर काही टिपणी करत नाही. वाटायचं हा मुलगा ज्या दिवशी ज्या ट्रेक ला काही टिपणी करेल तो ट्रेक आणि तो दिवस माझ्या ट्रेकिंग आयुष्यातलां आत्मिय समाधान देणारा दिवस असेल. त्या दिवशी आत्तापर्यंत केलेले ट्रेक समीट केल्याचं समाधान मला मिळेल! फायनली तो दिवस आला आणि तो ट्रेक ही आला! तो ट्रेक कोणता हे जाणून घेण्यासाठी वाचत रहा माझे ट्रेकचे अनुभव!

असो. पहिल्यांदाच असं झालं होतं की मी आणि राहूल सर्व टीमच्या आधी ट्रेक पुर्ण करुन आलो होतो. त्यामुळे सर्वात प्रथम आल्याचा आनंद आम्हाला दोघांनाही झाला होता. त्यामुळे आम्हाला भरपूर विश्रांती मिळणार होती. आम्ही फ्रेश झालो, चहा घेतला, सोबतचा खाऊ खाल्ला, गप्पा मारल्या.

बाकीच्या ग्रुपला यायला वेळ लागत होता. मिलिंद आला होता अंधार पडला होता. लोक येईनात. राहुल रेस्टलेस झाला होता. मिलींदच्या गाडीवर दोघे इतरांना पाहण्यासाठी गेले. बाकीचा ग्रुप यायला संध्याकाळचे सात वाजून गेले होते. विशाल आल्यावर लगेचच माझ्याकडे आला, हात हातात घेऊन म्हणे, वेल डन!. त्याची ही नेहमीची पद्धत. त्याचे हे शब्द ऐकले नी ट्रेकचा थकवा निघून गेला. माझ्यासाठी ट्रेक समीट करण्याचं एकच चिन्ह आहे आणि ते म्हणजे विशालचे वेल डन हे शब्द!. मला आजही स्पर्शातली भावना जाणवत नाही पण त्याच्या डोळयातली चमक मात्र माझ्या डोळयासमोर दिसते!

सतीश आणि त्याचे काही मित्र ट्रेकला होते. ते मला म्हणे, मॅडम, तुम्ही किरण बेदीं सारख्या दिसता!

सगळेजण आल्यावर त्यांनी जेवण केलं आणि जवळ जवळ ८.३०-८.४५ च्या दरम्यान आम्ही तिथून निघालो. पुण्यात यायला जवळ जवळ ११ वाजले होते. 
 
ढाक बहिरी हा ट्रेक संस्मरणीय झाला तो तीन कारणांसाठी, ट्रेकच्या निमित्ताने सामाजिक कार्यात सहभाग देता आला, माझ्यासाठी हया ट्रेकच्या लीडर्सने जे योगदान दिले होतं त्याचं कौतुकही मला करता आलं आणि एक अवघड ट्रेक समिट केल्याचं समाधानही मिळालं!

ह्या ट्रेक ने माझा खासकरून विशालवरचा विश्वास पक्का झाला. मला हे जाणवलं की ह्या मुलाला जर माझ्यावर आत्मविश्वास असेल, मी ट्रेक करू शकेल ही खात्री जर त्याला असेल तर मी तो ट्रेक समीट करू शकते! विशालच्या आत्मविश्वामागे त्याच्या स्वत:च्या क्षमतांवर त्याचा विश्वास हे असेलचं पण मुख्य कारणं मला वाटतं ते हे ही आहे की त्याचा त्याच्या टीमवर/लीडर्स वर आणि त्यांच्या क्षमतांवर तेवढाचं दृढविश्वास आहे! त्यामुळेचं माझ्यासारखी मुलगी जिचं खरं वय कदाचित तिच्या मनात आहे ती पण ट्रेक सहज समीट करू शकते!

ट्रेक शेवटी आहे तरी काय, “शरीर आणि मन यांची ड्रॉ झालेली क्रिकेटची मॅच! दोघही समान पातळीवर जिंकायला हवेत”!


(फोटो आभार: ढाक बहिरी ट्रेक टीम)