भाग १: प्री-ईबीसी ट्रेक
ट्रेकिंग पार्श्वभूमी: २ ऑगस्ट २०१५ हीच ती तारीख, मी नियमितपणे ट्रेकिंग सुरु केलं, २५ ऑक्टोबर २०१५ हाच तो दिवस, पहिल्यांदा “मा. एव्हरेस्ट दर्शन” ची आशा माझ्या मनात रुजली, १२ जानेवारी २०१७ हाच तो दिवस, एव्हरेस्ट बेस कॅम्प ट्रेक चा निर्णय पक्का झाला आणि २ मे २०१७ हाच तो दिवस, एव्हरेस्ट बेस कॅम्पच्या धरतीवर “मा. एव्हरेस्ट दर्शन” मला लाभलं!
ईबीसी ट्रेकचा निर्णय पक्का झाला तेव्हा माझ्या पाठीशी होता सह्याद्री पर्वत रांगेतील साधारण ३० ट्रेकचा अनुभव आणि ह्या ट्रेक दरम्यान मला मिळालेले ट्रेकिंग चे तांत्रिक धडे!
ईबीसी ट्रेक निर्णय: अडीच वर्ष सह्याद्री मधे ट्रेक केल्यानंतर वाटलं ईबीसी ट्रेक करायचा तो “आज आणि आत्ताचं”!
गिरिप्रेमी ऑफिस भेट आणि ईबीसी ट्रेक निर्णय: गार्डियन गिरिप्रेमी इस्टीटयूट ऑफ माउंटनिअरिंग (जीजीआयएम) च्या इमेल वर १२ जानेवारीला सकाळी इमेल केलं आणि त्यांनी संध्याकाळी ६ वाजता गिरिप्रेमीच्या आपटे रोड वरील ऑफिसमधे भेटायला बोलवलं! भूषण हर्षे ह्या एव्हरेस्टरने माझ्याशी बातचीत केली. अर्ध्या-पाऊण तासाच्या बातचीत मध्ये भूषणचं बोलतं होता आणि मी ऐकत होते! त्याने ट्रेकची माहिती दिली, काय सराव करायचा हे सांगितलं, पत्रक दिलं! "हा ट्रेक टेक्निकल नाही. सरासरी ६ तास तुम्हाला दररोज चालावं लागतं. सहा तासाचे ७-८ तास लागले तरी चालतात. तुमच्या गतीने तुम्ही जाऊ शकता". त्याच्या सांगण्याचा सगळा कल ह्या गोष्टीकडे होता की “ट्रेक टफ नक्कीच आहे पण असाध्य नाही”! .हां एक गोष्ट होती जी खूप सारं टेन्शन घालवणारी होती ती म्हणजे, हा ट्रेक टेक्निकल नव्हता! मी मनात धरून गेले होते की मला माझं वय, ट्रेक अनुभव, व्यायाम इ. विचारलं जाईल. पण मला चांगलच आश्चर्य वाटलं, त्याने मला त्याबद्दल काहीचं विचारलं नाही! मनात आलं ह्या गोष्टी मॅटर करत नाहीत का? एका एव्हरेस्टरने जेव्हा ह्या गोष्टी विचारल्या नाहीत तेव्हा का? का? का? हा प्रश्न सतावत राहिला. असं असतानाही मी जेव्हा तिथून निघाले तेव्हा माझा निर्णय पक्का झाला होता! गेलात ना चक्रावून?
दोन गोष्टी होत्या ज्यामुळे निर्णय पक्का झाला! पहिली गोष्ट होती खुद्द गिरिप्रेमीचं ऑफिस! इथे एव्हरेस्ट आणि अन्य हिमालयीन पीक एक्सपीडीशनचे पोस्टर्स होते, मेडल्स होते, फोटोज होते आणि वर्तमानपत्रातील कात्रणे होती. हे सर्व इतक शिस्तीत, नीटनेटकं आणि एकदम काटकोनात! एकही गोष्ट चुरगळलेली नाही की त्यावर कसले डाग नाहीत. सगळ्या गोष्टी अगदी जिथल्या तिथे! अफलातून प्रेझेंटेशन! हे सर्व पाहिलं आणि बोलतीचं जणू बंद झाली! उष:प्रभा पागे मॅडमच्या मुलाखतीचं एक कात्रण तिथे लावलं होतं, “पर्वत, स्त्री-पुरुष भेद मिटवतात”! मला वाटतं १९७० च्या काळातील त्यांच्या ट्रेकवर आधारित ती मुलाखत होती! श्री. उमेश झिरपे सरांची काही प्रकाशित लेखांची कात्रणे पण बोर्ड वर चिटकवलेली होती. ह्या सगळ्या गोष्टीमध्ये इतकी प्रचंड ताकद होती की काही क्षणात त्या मनावर ठसा उमटून गेल्या!.
दुसरी गोष्ट होती ती खुद्द भूषण हर्षे! त्याचं संवाद कौशल्य, मुद्देसूद बोलण आणि आत्मविश्वास! त्याला ऐकताना त्याच्यामधला आत्मविश्वास माझ्यात परावर्तीत कधी झाला कळूनचं आलं नाही!
ह्या दोन्ही गोष्टी अशा होत्या ज्यांनी निर्णय घ्यायला मला स्कोप दिलाचं नाही. ऑफिसच्या त्या वास्तूने आणि परावर्तीत आत्मविश्वासाने माझा ईबीसीचा निर्णय पक्का केलेला होता!
निर्णयानंतर: १३ जानेवारी ते ४ फेब्रुवारी पर्यंत गोष्टी पटापट घडत गेल्या. विमानाचं तिकीट बुक झालं, ट्रेकची कागदपत्रे तयार झाली, मेडिकल टेस्ट झाल्या आणि कागदपत्रे सुपूर्त झाली!
भूषणने मला २२ एप्रिल ट्रेकची तारीख सुचवली कारण त्या तारखेच्या बॅच मध्ये पुण्याच्याच दोन मुली होत्या, तन्मय माविनकुर्वे आणि प्रीती पाठक! तन्मयने मला काठमांडूचे फ्लाईट डीटेल्स पाठवले आणि मी तीच फ्लाईट आयटनरी फॉलो करायचं ठरवलं. पण झालं काय माझं फ्लाईट बुकिंग २१ एप्रिल ऐवजी चुकून २२ एप्रिलचं झालं! त्यामुळे मला ट्रेकच्या तयारीसाठी काठमांडूमध्ये वेळ कमी मिळणार होता! आव्हानांना इथूनचं सुरुवात झाली होती!
घरच्यांची, ऑफिसची आणि ट्रेकिंग फ्रेंडची प्रतिक्रिया: माझ्या भावाला आणि बहिणीला मी निर्णय सांगितला. समीर, माझा भाऊ लगेच म्हणे, “तुला काही शॉपिंग करायचं असेल तर आपण करू. पैशाची काही मदत हवी असेल तर तसे सांग”! सरिता माझी बहिण म्हणे, “तायडे, ट्रेक अवघड आहे. अल्टीट्युड आहे, थंडी खूप असते, खूप चालावं लागत, ब्रीदिंग महत्वाचं आहे, तुला खूप सराव करावा लागेल. ह्या सगळ्याचा विचार कर. दोन्ही –चारही बाजूने विचार कर. पण तुला जमेल आणि नाही जमलं तर डोंट वरी”...
बहिणीचे शब्द ऐकल्यावर “पाठींबा” ह्या शब्दाचा अर्थ लक्षात आला! पूर्णत: चारही अंगाने विचार करून निर्णय घेतला आहे ना ह्याची जाणीव करून देऊन धीर देण आणि प्रोत्साहन देण हा आहे “पाठींबा” शब्दाचा अर्थ!
२४ एप्रिल ते १० मे अशी १७ दिवसांची रजा मला लागणार होती आणि ती मिळण केवळ अशक्य आहे हे मला माहित होतं. मी त्यांना सांगितलं तुम्ही ठरवा अन्यथा मी नोकरी सोडणार आहे. रजा मंजूर झाली पण मी जाईपर्यंत खडूसपणे टोमणे मारले गेले. “लोकांना हिमालयात जायचयं, एव्हरेस्टवर जायचयं....” आणि हे भर मिटिंग मध्ये बरकां! असो.
आमच्या ट्रेकिंग ग्रुप मधून दोन रिअॅक्शन आल्या. एक रिअॅक्शन होती, “शॉकिंग न्यूज आहे ”..दुसरी होती, “तुम्ही डायरेक्ट बोर्डाची परीक्षा द्यायलाच निघालात की..लय भारी”!
मी गिरिप्रेमी सोबत ट्रेकला जातेय ही गोष्टीला माझ्या ट्रेक सहकाऱ्यांनी फुल सपोर्ट केला. "मग काही काळजी नाही. भारतातील नं १ संस्था आहे ती. त्यांनी केलेले मार्गदर्शन तुम्हाला नक्कीच ध्येय साध्य करायला मदत करेल"!
गिरिप्रेमी सोबत जातेय म्हणल्यावर माझ्या घरचे निश्चित झाले आणि ती माझ्यासाठी सर्वात महत्वपूर्ण आणि मानसिक स्थैय देणारी गोष्ट होती!
ईबीसी ट्रेक सराव: गिरिप्रेमी ने हिमालयातील हाय अल्टीटयूड ट्रेकच्या तयारीसाठी दोन महिन्याचा ट्रेनिंग प्रोग्राम दिला होता. तो पाहूनचं दडपण आलं. ह्या प्रोग्राम मध्ये दोनचं गोष्टी अशा होत्या ज्या मी करत होते त्या होत्या, हायकिंग /ट्रेकिंग आणि स्टेप क्लायबिंग (पर्वती चढणे हे ह्या प्रकारात मोडत असेल तर)! त्यातल्या ९९% गोष्टी मी आधी कधीच केल्या नव्हत्या आणि काही शब्द तर मी प्रथमचं ऐकत होते. त्यात समावेश होता, जॉगिंग, सायकलिंग, पुश अप्स, पूल अप्स, क्रन्चेस, स्क्वाट्स, प्लांक पोझिशन, स्ट्रेचिंग, सूर्यनमस्कार, योगा, प्राणायाम, मेडिटेशन आणि ब्रीदिंग एक्झरसाईझ! हे सगळे करण्याचा कालावधी पण होता ३० मी ते ६० मी! बापरे.... ह्या सगळ्या गोष्टी अशा होत्या ज्यांना शास्त्रीय आधार आहे आणि त्या एका तज्ञ व्यक्तीकडून शिकण महत्वाचं होतं आणि त्याला तसा वेळ देणं देखील तितकचं जरुरीच होतं. रोजच्या नोकरीच्या धावपळीत हा मानसिक आणि शारीरिक वेळ काढायचा कुठून? आणि आयुष्यात आधी कधीच न केलेल्या गोष्टी आता ट्रेकच्या दोन महिने आधी करायच्या? दुसऱ्या बाजूला हा पण विचार की हा प्रोग्राम उगाचच तर तयार केला नसेल ना, त्याला नक्कीच काहीतरी महत्व आहे....बापरे! क्लास लावणं, जिम लावणं हे मला काही पटतं नव्हतं! ह्यासाठी की ह्याची माझ्या शरीराला सवयचं नव्हती! आणि ज्याची शरीराला सवय नाही तो प्रयोग करायला मन धजावत नव्हतं! घरच्या घरी काही गोष्टी मी माहितीच्या आधारावर करू शकले असते जसे, सूर्यनमस्कार, योगा, प्राणायाम, मेडिटेशन आणि ब्रीदिंग एक्झरसाईझ इ. त्यातल्या काही गोष्टी मी केल्या देखील, पण का कुणास ठाऊक त्या गोष्टी मला एक मानसिक-भावनिक स्थिरता ठेऊन करता येईनात! त्यामुळे त्याचे अपेक्षित परिणाम मिळणार नाहीत ह्याची मला जाणीव झाली.
ज्या गोष्टी आयुष्यात आतापर्यंत मी कधी केल्या नाहीत त्या करण हा विचार तर मी केव्हाचं बाजूला केला होता. जॉगिंग, रनिंग सारख्या गोष्टी माझं मेनापॉजल वय लक्षात घेऊन मी केव्हाचं बाद केल्या होत्या!
हाय अल्टीट्युड ट्रेक मध्ये जिथे ऑक्सिजन कमी होत जातो तिथे प्राणायाम, मेडिटेशन सारख्या गोष्टी अत्यंत महत्वाच्या आहेत ह्याची जाणीव मला होती पण का कुणास ठाऊक त्या शास्त्रीय पद्धतीने शिकल्याशिवाय करायच्या नाहीत असं माझं मन मला सांगत होतं. शास्त्रीय पद्धतीने ह्या गोष्टी, शरीराने शिकायला दोन महिने हा खूप कमी कालावधी आहे असं मला वाटतं होतं. माझा आतला आवाज मी ऐकला; पण ईबीसी ट्रेक करून आल्यावर विपश्यना-मेडिटेशनचा सात दिवसांचा कोर्स करून तो अनुभव घेण्याचा निश्चय मात्र मी नक्कीचं केला!
ह्या सरावावर मी इतका विचार केला की बस्स! काहीजण कळकळीने मला काही गोष्टी करायला सांगत होते. त्यांच्या भावना, उद्देश मला समजतं होता. पण मला माहित होतं ते मी करू शकत नाही; निदान आता ह्याक्षणी तरी नाही! बापरे......एक आठवडा भयानक मानसिक त्रासातून गेले! शेवटी एक दिवस शांत बसले आणि स्वत:लाच प्रश्न केले, “सविता, हे काय चाललयं? ईबीसी ट्रेक तुला करायचायं पण त्यासाठीची तयारी तुला तुझ्या पद्धतीने करायची आहे...स्वत:ला ओळख, स्वत:च्या शरीराला ओळख, स्वत:च्या मनाला-भाव-भावनांना ओळख, स्वत:च्या जीवनशैलीला ओळख आणि त्यानुसार सरावाचा निर्णय घे. ह्या सर्वाच्या ओळखीची हद्द; पार करायची ही वेळ नाही. समजा तू ठरवलेल्या प्रोग्राम कमी पडला असा अनुभव तुला आला तर तो तुझ्यासाठी धडा असेल!”...मन शांत झालं आणि माझा सरावाचा प्रोग्राम मी ठरवला (सॉरी गिरिप्रेमी टीम)! रादर जे मी करत होते तेच सुरु ठेवायचा निर्णय मी घेतला! त्यात इतर कशाचीही भर मी घातली नाही! तो प्रोग्राम असा होता, बुधवार आणि शनिवार सकाळी, पर्वती च्या पायऱ्या ३ ते ५ वेळा चढणे-उतरणे, मंगळवार आणि गुरुवार संध्याकाळी हनुमान टेकडी ३-४ वेळा चढणे-उतरणे आणि शनिवार-रविवारी एखादा ट्रेक! बस्स हाच तो प्रोग्राम! हा प्रोग्राम असा होता ज्याची माझ्या शरीराला सवय होती! आणि हा प्रोग्राम निश्चित केल्यावर जी मानसिक-भावनिक शांतता/स्थिरता मला मिळाली ती कदाचित कुठेतरी पुढे कामी आली!
हा सराव करताना तब्येत सांभाळण हे देखील एक आव्हान समोर होतं. आजारी पडू नये, काही शारीरिक इजा होऊ नये, हिमोग्लोबिन वाढवणे इ. सारख्या गोष्टी महत्वाच्या होत्या आणि मी त्या काटेकोरपणे पाळल्या!
ईबीसी ट्रेक साठी सराव: आधी सांगितल्या प्रमाणे पर्वती चढणे-उतरणे हा आठवड्यातून दोन दिवस सराव होता. सकाळी ६ वाजता स्वारगेटला जाणारी ५ नं ची बस पकडायची आणि स्वारगेट ते पर्वती पायी. बुधवारी ३ फेऱ्या तर शनिवारी ५. कधी सुट्टी असेल तर जास्तीचा सराव व्हायचा. सकाळी ६ वाजताची ही बस प्रवाशांनी खचाखच भरलेली असायची. अगदी शेवटच्या पायरी वर ही लोक उभे! प्रवास करून आलेले, सामान सोबत असणारे, झोपेत पेंगत असणारे हे प्रवाशी! ह्या बसला प्रकाश खैरमोडे नावाचे कंडक्टर
असायचे( अजूनही आहेत) ते पायरीवर उभे असणाऱ्या लोकांना ओरडून सांगायचे, “मॅडम ला आत येऊ दया. वाट दया त्यांना जरा”..आवाज एकदम खणखणीत..त्याचवेळी एकदम विनम्र! सकाळी सकाळी छान हसून स्वागत करायचे. स्वारगेट आलं की जोरात आरोळी देणार, “झोपलेले जागे व्हा, स्वारगेट आलं, आपापलं समान घेऊन उतरा, दुसऱ्याचं सामान घेऊन उतरू नका”. प्रत्येक स्टॉप चं नाव घेऊन लोकांना जागे करायचे. त्यांच आणि माझ्यात दोन शब्दांचा संवाद असायचा, तिकीट काढताना मी “नमस्ते” म्हणणार आणि ते ही “नमस्ते” म्हणून प्रत्त्युत्तर देणार आणि स्वारगेट आलं की मी म्हणणार, “येते बाबा”..ते म्हणायचे “या”...बस्स. जवळ जवळ तीन –साडेतीन महिने हा सिलसिला चालू राहिला आणि आजही सुरु आहे! त्यामुळे माझ्या सरावा मध्ये त्यांच मोठ योगदान आहे असं मला वाटतं!
पर्वती व्यतिरिक्त हनुमान टेकडी आणि सिंहगड ह्या दोन ठिकाणीही सराव केला. ह्या सरावामध्ये विशाल काकडे आणि शिवप्रसाद पेंडाल यांनी खूप मोलाची साथ दिली. ह्या मुलांनी माझा चढण्या-उतरण्याचा वेळ नोट करण्यापासून ट्रेक दरम्यान मला ईबीसी ट्रेक लक्षात घेऊन मौलिक मार्गदर्शन केले!
राहुल जाधव ने पूर्व-ईबीसी आहार याबद्दल संवाद केला, आलेख प्रजापती ने प्राणायाम, मेडिटेशन आणि ब्रीदिंग बद्दल सांगितलं, श्री. शिवानंद गोखले आणि श्री. शिरीष माने सरांनी वेळोवेळी मौलिक टिप्स दिल्या, अमित डोंगरे, राजकुमार डोंगरे, परेश पेवेकर, स्मिता राजाध्यक्ष, प्रशांत शिंदे, ओंकार यादव आणि एस. जी. ट्रेकर्स चे असे अनेक मेम्बर्स ने नेहमीच माझं कौतुक करून मला प्रोत्साहित केलं!
ह्या काळातच मिलिंद राजदेव याने सह्याद्री मित्रांच्या ब्लॉग ची एक लिंक पाठवली. मी त्यांना इमेल केलं आणि त्या ब्लॉगलिस्ट मधे त्यांनी माझं नाव मिळवलं. ही गोष्ट मला स्वत:ला प्रेरणा देणारी होती!
माझे ट्रेक ब्लॉग वाचून नेहमीचं सर्वांच्या छान प्रतिक्रियांनी मला अधिकाधिक ट्रेक करण्यास आणि तयार ब्लॉग लिहिण्यास प्रोत्साहन दिल. त्यातलीच ही एक प्रतिक्रिया,
जानेवारी ते एप्रिल ह्या काळात एस. जी. ट्रेकर्स बरोबर मढेघाट, कलावंतीण दुर्ग, केटूएस, वासोटा आणि राजमाची ट्रेक केले. त्यांनी आम्हा एबीसी आणि ईबीसी ला जाणाऱ्यांसाठी दोन ट्रेक आयोजित केले, केटूएस आणि राजमाची! त्यातल्या केटूएस ट्रेक ब्लॉगची ही लिंक!
http://savitakanade.blogspot.com/2017/03/blog-post.html
केटुएस चार वेळा केल्यावर परेश पेवेकर ची ही प्रतिकिया नक्कीच खास होती,
कलावंतीण ट्रेक ला अमित डोंगरे माझ्याबरोबर होता. ट्रेक नंतर त्याच्या ह्या प्रतिक्रियेने मी निश्चितचं प्रेरित झाले.
शेवटी शेवटी तर असं झालं होत कि ब्लॉग लिहिण्यासाठी तरी ईबीसी ट्रेक समीट करायचा! असो.
राजमाची ट्रेकच्या वेळी एस. जी ट्रेकर्स ने आम्हाला “शिवप्रतिमा” ही शुभेच्छा भेट दिली!
ईबीसी ट्रेक चा सराव म्हणून जीजीआयएम ने दोन ट्रेक आयोजित केले होते, विसापूर फोर्ट ट्रेक आणि तिकोना ट्रेक!
विसापूर ट्रेक दरम्यान श्री. उमेश झिरपे, गणेश मोरे, आशिष माने आणि दिनेश कोतकर यांचे मार्गदर्शन लाभले.
२६ फेब्रुवारी २०१७ रोजी जीजीआयएम ने “Introduction to High Altitude Trekking” वर एक वर्कशॉप आयोजित केला. ह्यामध्ये Acclimatization, High Altitude Sickness, Acute Mountain Sickness, Training for High Altitude आणि High Altitude backpacking इ. वर मार्गदर्शन केले. ह्या वर्कशॉपचं एक वैशिष्ट मला जाणवलं ते हे की मार्गदर्शन करताना सर्वांचा एकच दृष्टीकोन होता, “हे ट्रेक साध्य आहेत”!. “तुम्ही खूप काहीतरी अवघड करायला निघाला आहात” असा आविर्भाव त्यात जाणवला नाही आणि त्यातच त्या वर्कशॉपच्या यश आणि आमचं प्रोत्साहन सामावलं होतं!
ईबीसी ट्रेकला जाण्या अगोदर उष:प्रभा पागे मॅडमशी संवाद व्हावा आणि त्यांच्या शुभेच्छा आणि आशीर्वाद लाभावेत अशी खूप इच्छा होती. एक दिवस धाडस करून त्यांना फोन केला आणि त्या फोनवरील संवादातून मला जे प्रोत्साहन मिळाल, जो धीर मिळाला त्याने माझं आत्मसामर्थ्य वाढण्यास मदत झाली!
यामध्ये एक गोष्ट मी कटाक्षाने केली होती ती म्हणजे, ईबीसी ट्रेक बद्दल काहीही वाचन केलं नाही. गुगुलवर काही माहिती बघितली नाही, ट्रेक व्हिडीओ बघितले नाहीत....मी ठरवलं होतं ट्रेक करायचा तर एकदम ओपन माइंडने! ट्रेक बद्दल मला जे वाटलं ते विचार, भाव-भावना, निष्कर्ष, ठोकताळे, तर्क माझे असावेत!
ट्रेकला जाण्याच्या १५ दिवस आधी सराव बंद करून शरीराला विश्रांती द्यावी आणि आहाराकडे जास्त लक्ष द्यावं असं सुचवलं होतं. पण अशावेळी आव्हाने नाही आली तर नवलचं! मी सुट्टीवर जाणार म्हणून ऑफिसकडून काही कामे खडूसपणे लादली गेली तर काही आपसूकच डोक्यावर आली. एरवी कामे निघणार नाहीत ती कामे एकापाठोपाठ एक पुढे आली! आहे त्या वेळात ही कामे पूर्ण करण्याचं टेन्शन मागे लागलं. मग कसली आलीय शारीरिक विश्रांती आणि आहाराकडे विशेष लक्ष! शारीरिक, मानसिक आणि भावनिक शांततेचा असा धुव्वा उडाला! असं वाटलं निघण्याच्या दोन दिवस आधी देखील सुट्टी टाकायला हवी होती. असो.
२२ एप्रिल, जायची तारीख जवळ यायला लागली, गरम कपड्यांची आणि सुचवलेल्या इतर गोष्टींची खरेदी झाली. यादीनुसार सर्व गोष्टी घेतल्या. कागदपत्रे घेतली.
“एव्हरेस्ट दर्शन” ही इच्छा माझी होती पण ट्रेकला निघताना माझी इच्छा माझी एकटीची राहिली नव्हती. माझ्या सर्व ट्रेक सहकाऱ्याची ती इच्छा झाली होती!
२२ तारीख उजाडली, सर्व गोष्टींची फेरतपासणी केली. आर. के. (राजकुमार डोंगरे)
आणि ललिता (त्यांची पत्नी) ने येऊन शुभेच्छा दिल्या.
एक शुभेच्छा अशी देखील होती,
त्यानंतर ओंकार यादव, प्रतीक शहा, राहुल आवटे, कविता कुंभार आणि रोहिणी कित्तुरे यांनी मी पुणे एअरपोर्टला निघेपर्यंत सोबत केली. मी कॅब मध्ये बसणार तर राहुल जाधवचा फोन आला. मी सामोरे जात असलेली एन्झायटी त्याच्या फोनमुळे क्षणात कुठल्या कुठे गायब झाली. माझ्या सर्व ट्रेक सहकाऱ्यांची उणीव त्याच्या फोनने भरून निघाली!
ईबीसी ट्रेक सुरु करण्याआधीचा हा टप्पा सरावासाठी महत्वपूर्ण होता. सरावाने माझ्यात खूप काही बदल झाले. सरावाचा हा अनुभव ईबीसी ट्रेक साठी “बेस” आणि “बेस्ट” ठरला!
सरावाचे अनुभव:
पर्वती एन्ड्युरन्स सराव सुरु केला तेव्हा काही पायऱ्या चढून गेलं की घशाला इतकी कोरडं पडायची की बस्स! साधारणत: तोंड आणि घसा तसाही थोडा ओलसर असतो पण चढताना तो ओलसरपणाही जाणवायचा नाही. कधी एकदा पाणी पिते असं होऊन जायचं. पण सराव जसा जसा चालू ठेवला तसं तसा घसा कोरडा पडायचं कमी झालं.
पर्वती चढताना सुरुवातीला खूप दम लागायचा. ३-४ वेळा थांबावं लागायचं. पण सरावाने न थांबता पायऱ्या चढायला मदत झाली.
· पायांना बळकटी येण्यास मदत झाली.
एखाद्या ट्रेकला गेले तर दम लागायचा आणि काही अंतर चालून गेलं की थांबव लागायचं. सरावाने अंतरात वाढ झाली.
गुडघे मजबूत होण्यास मदत झाली.
सराव करून आल्यावर दिवसभर ताजेतवानं वाटायचं.
दडपणखाली सराव न करता सरावातील आनंद आणि आनंदाने सराव करायला मी शिकले.
स्वयंशिस्त आणि स्वयंआनंद ह्या गोष्टींच महत्व मला जाणवलं.
·
सरावामध्ये एकाग्रता आणि ध्येयाकडे लक्ष किती महत्वाचं आहे हे शिकले (दहा किलो वजनाची गोष्ट आठवतेय ना?)
·
सरावात सातत्याचे महत्व लक्षात आले.
·
आपल्या गतीने, आपल्या क्षमतेने हवे ते साध्य करता येऊ शकतं ह्याची जाणीव झाली
·
ह्या प्रवासात एक गोष्ट लक्षात आली....जगात एकच व्यक्ती आहे जी तुमचं ऐकून घेते आणि साथ देते! ती व्यक्ती आहे "तुमच मन"! तुमच्या भावनांनुसार तुम्हाला साथ देण्याची ताकद फक्त ह्या मनात आहे! अदृश्य असं हे मन! साथीला घेऊन काय चालले सदृश्य साथीची गरजही पडली नाही!
· सुरुवातीच्या काळात ट्रेकिंग कडे मी एक व्यायाम प्रकार म्हणून पाहत होते. पण नंतर लक्षात आले ट्रेकिंग करण्यासाठी एन्ड्युरन्स सराव किती महत्वाचा आहे!
·
तन्मय ने, पर्वती सरावात भरघोस साथ केली. तिने केलेल्या अनेक हिमालयीन ट्रेक चे अनुभव शेअर करून तिने मला हिमालयीन ट्रेक साठीच्या छोट्या छोट्या टिप्स दिल्या.
·
हनुमान टेकडीची चढाई-उतराई पर्वती पेक्षा अगदीच सोपी. पण इथला हरित निसर्ग, वृक्ष लागवड, सूर्यास्त आणि शुद्ध हवा यामुळे खूप प्रसन्नता अनुभवली.
· सिंहगड ट्रेक करताना ठरवलं होतं की ट्रेकिंग स्टिक वापरायची नाही. सिंहगड नंतर जेव्हा जेव्हा केला स्टिक न वापरता केला.
शिवप्रसाद पेंडाल, राहुल जाधव, आलेख प्रजापती, मिलिंद राजदेव, प्रतीक खर्डेकर ज्ञानेश्वर गजमल, शंकर स्वामी, अनिकेत घाटे ही मुले आहेत ज्यांनी ट्रेकिंगच्या सुरुवातीच्या काळात मला ट्रेकिंगचे तांत्रिक धडे देऊन माझा ट्रेकिंगचा पाया मजबूत केला! ह्यांच्या योगदानाबद्दल तुम्ही ह्या ब्लॉगच्या भाग-३ मध्ये वाचालचं!
तुमच्या लक्षात आले असेलच की ईबीसी ट्रेक साठी मी बहुविध व्यायाम प्रकार केले नाहीत. ईबीसी ट्रेक मी करणार होते, ते फक्त आणि फक्त ट्रेकिंगच्या जोरावर! ट्रेकिंग म्हणजे, स्टॅमीना, एन्ड्युरन्स आणि फिटनेस!
विशाल काकडे, हा एक असा मुलगा आहे ज्याच्या सोबत मी ईबीसी पूर्वी २५ ट्रेक पूर्ण केले होते. त्याने अडीच वर्षातील माझी प्रगती आणि आत्ताचा माझा सराव जवळून बघितला होता. माझ्या सरावात मला साथ केली आणि प्रत्येकवेळी, प्रत्येक ट्रेकला कौतुकाचे मेसेज सतत लिहून मोटिव्हेट केलं.
ईबीसी पूर्वीच्या राजमाची ट्रेक नंतर त्याची पूर्णत: खात्री झाली आणि लगेचच मला मेसेज केला, “ईबीसी, ईझिली करताल मॅम तुम्ही”!
तेव्हा १९-२० वय असणाऱ्या ह्या मुलाने, माझ्या आयुष्यातील ट्रेकिंगचा टप्पा कसा समृद्ध केला ह्या विषयी ह्या ब्लॉगच्या भाग-३ मध्ये तुम्ही वाचालचं!
प्री-ईबीसी ट्रेकिंग काळ हा खरचं महत्वाचा होता. सातत्याने केलेल्या सरावाने मला आत्मविश्वास दिला. ट्रेक सहकाऱ्यांच्या विशेषत: विशालच्या प्रोत्साहनामुळे घेतलेला निर्णय तपासून पाहण्याचा प्रश्नचं आला नाही!
तुम्हीच विचार करा ना ज्याचा प्री-ईबीसी काळ इतका समृद्ध, संपन्न आहे, त्याचा ईबीसी ट्रेक समीट का होणार नाही? आणि अर्थातच पर्वती शिवमंदिर, तळ्यातला गणपती, महालक्ष्मी माता, चतुश्रुंगी यांचा वरदहस्त!
ट्रेकला निघाले तेव्हा माझ्या सोबत होत्या, माझ्या घरच्यांच्या आणि ट्रेक सहकाऱ्यांच्या भरघोस शुभेच्छा, मी समाधानी असलेला सराव, राहुलच्या फोनने वाढलेले मनोबल आणि विशालचा माझ्यावरचा प्रचंड आत्मविश्वास!
भाग २: मा. एव्हरेस्ट दर्शन आणि ईबीसी ट्रेक समीट
ईबीसी ट्रेक! सह्याद्री पर्वतरांगेत जेवढं स्थान “छत्रपती शिवरायांना” आहे, महाराष्ट्रात जेवढं स्थान “पंढरपूर” ला आहे त्याच तोडीचं स्थान ट्रेकर्स मध्ये “मा. एव्हरेस्ट” ला आहे!
मा. एव्हरेस्ट! दोन –अडीच वर्ष मनात सतत घोंघावणारा एक विचार, एक आशा, एक अभिलाषा, एक इच्छा....
हा विचार, ही आशा, ही अभिलाषा, ही इच्छा पूर्ण करण्यासाठी निघाले होते खरी, पण जितकी उत्सुकता होती तितकीच हुरहूर!
प्रवास सुखरूप होईल ना
सगळं व्यवस्थित पार पडेल ना
अॅक्लमटाईझ होऊ ना
आरोग्याचा काही त्रास तर होणार नाही ना
रोज बारा दिवस, सरासरी ६-७ तास चालायला माझा गुडघा साथ देईल ना (एकदा गंभीर रित्या स्प्रेन झालेला गुडघा.. त्यात राजमाची ट्रेकला आलेल्या एका हिमालयात ट्रेक अरेंज करणाऱ्या मुलाचे शब्द सारखे आठवत होते, “बहुत चलना पडता है, आपके नी में उतनी ताकद है ना ये देखो, डॉक्टर को कन्सल्ट करो”..ह्यातलं मी काहीच केलं नव्हतं)
दररोज पुरेशी झोप येईल ना
अनुकूल हवामान मिळले ना
मनातील किती विसंगती ही! एकाच वेळी उत्सुकता आणि त्याच वेळी हुरहूर अशा विरुध्द गोष्टींचा सामना करणं खूप मानसिक ताकदीचं काम वाटलं मल!खरं तर मला दोन गोष्टींची खूप जास्त चिंता होती, गुडघा आणि झोप! अक्लमटायझेशन पेक्षाही ह्या दोन गोष्टी मला जास्त सतावत होत्या. अस्वस्थ करणारी अजून एक महत्वाची गोष्ट ही होती की एवढ्या सगळ्या चिंता, हुरहूर असताना सुद्धा एक आंतरिक शांतता मी अनुभवतं होते.त्यात खळबळ नव्हती, नकारात्मकता नव्हती. किती विरोधाभास ना हा! विचार आणि मन यांचा हा झगडा! पण हीच आंतरिक सकारात्मक शांतता कदाचित मोलाची होती! असो.
दिल्ली ते काठमांडू:
२२ एप्रिल २०१७ ला रात्री ११ च्या फ्लाईटने दिल्ली, दिल्लीत एअरपोर्टवर प्लाझा प्रीमिअम लॉन्ज मध्ये रात्र काढली, दुसऱ्या दिवशी २३ तारखेला, दुपारी साधारण १२ च्या फ्लाईटने काठमांडू! काठमांडू, “त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रीय एअरस्थल” ला पोहोचले आणि जीवात जीव आला!
ती हुरहूर/ एन्झायटी कुठल्या कुठे नाहीशी झाली जेव्हा स्वागत करणाऱ्या गौतम बुद्धाच्या एका सुबक-सुंदर प्रतिमेच दर्शन एअरपोर्टवर झालं!
जीजीआयएम ची नेपाळमधील कोऑर्डीनेटिंग एजन्सी, “पीक प्रमोशन” चे केसबजी आणि पासंगजी, काठमांडू एअरपोर्टवर मला रिसीव्ह करायला आले. झेंडूच्या फुलांची (स्थानिक भाषेत शेपत्री) माळ घालून त्यांनी स्वागत केले!
|
डावीकडून: केसबजी आणि पासंगजी सोबत
काठमांडू मध्ये पाऊस पडला होता, आकाश झाकाळलेलं होतं, हवेत गारठा होता, बोचरी थंडी होती! इथे हेल्मेट सक्ती आहे आणि गाडीचे हॉर्न्न वाजवण्यावर बंदी आहे! त्यामुळे रस्त्यावर गर्दी होती पण शांतता होती. रस्ताच्या बाजूची दुकाने रंगीबेरंगी आणि विविध प्रकारच्या गरम कपड्यांनी गजबजलेली होती! हॉटेलच्या मार्गावर केसबजी नेपाळ, लुक्ला फ्लाईट, ईबीसी ट्रेकबद्दल बोलत होते, “कल ईबीसी पर बहोत स्नो-फॉल हुआ है, लुक्ला में वेदर बहोत खराब था, फॉगी था, फ्लाईट्स नहीं जा पाये. कल देखते है क्या होता है.ईबीसी ट्रेक बहोत टफ है लेकीन हो जायेगा|”. इथल्या बदलत्या हवामानाबद्दल मी ऐकुन होते पण अशाश्वततेची गंभीरता मला त्याक्षणी जाणवली. हॉटेल मार्गावरचा हा प्रवास दोन गोष्टींमुळे माझ्या कायम स्मरणात राहिल, एक केसबजीं बरोबरच्या गाडीतल्या गप्पा आणि दुसरं गाडीत हळू आवाजात प्ले होणारी ब्लॅक-व्हाईट गोल्डन काळातील शमशाद बेगम, नूरजहाँ, सुरैया, लता मंगेशकर आणि आशा भोसले ह्यांनी गायलेली गाणी! एकसे बढकर एक कलेक्शन! ती गाणी ऐकताना दिल खूष हो गया! मला कमाल वाटली केसबजींची! इतकी जुनी आणि सुंदर गाणी हल्ली रेडिओवरसुद्धा कमीच ऐकायला मिळतात! ही सुरेल गाणी ऐकता ऐकता, हॉटेल, “होली हिमालया” कधी आलं कळूनचं आलं नाही! फ्रेश होऊन समोरच्या हॉटेलमध्ये घेतलेल्या “मसाला चाय” ची चव आजही माझ्या ओठांवर आहे!
|
थोडक्यात काय, सुरुवात तर दिल खूष करणारी झाली होती, झेंडूच्या फुलांनी झालेले स्वागत, शमशाद बेगम, सुरैया इ. ची सुरेल गाणी आणि मसाला चाय! ह्यापुढे हवामानातील अशाश्वततेची गंभीरता तात्पुरती तरी कुठल्या कुठे विस्मरणातून गायब झाली झाली होती!
दुपारी तीन वाजता आम्हा ईबीसी ट्रेक पार्टीसिपन्टसोबत केसबजींनी मिटिंग घेतली. ट्रेकचा प्रोगाम सांगितला, डूज-डोंट्स सांगितले आणि आमच्या शंकांचे निरसन केले. त्यांनतर आमच्या प्रत्येकाचे, एक एक ट्रेकिंग गिअर्स तपासून पहिले गेले (हे करणं किती महत्वाचं होतं ह्याची जाणीव समीट नंतर झाली). पुण्यातल्या डेकॅथलॉन शॉपमधून खरेदी केलेल्या खर्चिक काही वस्तू त्यांनी बाद केल्या. त्यात तीन वस्तू मुख्यत: होत्या, ग्लोव्हज-सॉक्स, डाऊन जॅकेट आणि स्लीपिंग बॅग! बापरे हादरलेच मी! तिथल्या हाय अल्टीट्युड आणि ऊणे-तापमानाला त्या पुरेशा सुरक्षित नव्हत्या (ह्याची खात्री पटतेही)! डाऊन जॅकेट आणि स्लीपिंग बॅग रेंट केली आणि ग्लोव्हज-सॉक्स खरेदी केले! एक धडा मिळाला, “हिमालयीन ट्रेक, खासकरून ईबीसी ट्रेकची गरम कपड्यांची खरेदी काठमांडूमध्येचं करावी”! अन्यथा पैशाचे आणि आपलेही तीन तेरा वाजतात!
रात्री माझ्या ग्रुपमधल्या पार्टीसिपन्टसोबत डिनर झालं माझ्या ग्रुप मध्ये होते, तन्मोय माविनकुर्वे, मी (पुणे), प्रीती पवार, दीपा सोमय्या आणि गीतांजली देशमुख (कोल्हापूर), रोहिणी जोशी, विनोद जैन आणि चित्रांश श्रीवास्तव (मुंबई).
गिरिप्रेमी व्हॉलिंटीअर: वर्षा बिरादर
पीक प्रमोशन ट्रेक गाईड: फुला शेर्पा (गाईड), कामी शेर्पा, श्रींग शेर्पा, सोनम चिंग्र शेर्पा आणि राय दाय (सर्व असि. गाईड). सोनम हा पाठीवर गॅस सिलिंडर कॅरी करत होता, राय दाय, सामनासोबत येत होता आणि बाकीचे तिघे आमच्या सोबत ट्रेक करत होते.
२४ तारखेला सकाळीचं लुक्ला साठी निघालो. आदल्या दिवशी फ्लाईट्स खराब हवामानामुळे टेक ऑफ झाल्या नव्हत्या त्यामुळे आज पण त्या टेक ऑफ होतील की नाही ह्याची धाकधुक होतीच! ८ वाजता एअरपोर्ट वर बोर्डिंग पास मिळाला आणि पावणे नऊच्या सुमारास फ्लाईट अनाऊन्स झाली!
फ्लाईट मिळाल्यावर आम्हीच काय सर्वांनीच काय जल्लोष केला तिथे! हा आनंदोत्सव आपसूकचं होतो हा! उत्साह संचारतो! स्वर्गाचं दार जणू खुलं व्हावं! एकतर हवामान बरं असण्याची ही खात्री आणि वेळ, दिवस वाचला ना! काठमांडू डोमेस्टिक विमानतळ ट्रेकर्सने असं खचाखच भरलं होतं. छोटसं विमानतळ, वातावरण एकदम अनौपचारिक! सिक्युरिटी, सुरक्षा जाँच ह्याची भिस्त जास्तकरून ट्रेकर्सना नेणाऱ्या तिथल्या संस्था किंवा शेर्पाज वर आहे असं वाटलं. लुक्लाला दिवसातून ८ फ्लाईट्स जातात. आमचं गोमा एअर होतं ज्याची कपॅसिटी १८ व्यक्तींची होती.
काठमांडू-लुक्ला फ्लाईट साधारणत: २७ मिनिटांची आहे. सुंदरशी हवाईसुंदरी आणि चॉकलेट्स देऊन स्वागत!
काठमांडू वरून लुक्लाला जाताना विमानात डाव्या बाजूला बसले की हिमालयीन रेंज दिसते!
हवामान बऱ्यापैकी क्लीअर असल्याने ही रेंज खुपचं विलोभनीय दिसतं होती! खोल हिरवीगार व्हॅली, आकर्षून घेणारे आणि उठावदार लालसर-गुलाबी रोडोडेंन्द्रॉन, निळीशार-दुधी नदी, मध्येमध्ये दिसणारी गावे! काठमांडूचं सौंदर्य अफलातूनचं! २७ मिनिट खिडकीबाहेर तुमची नजर खिळवून ठेवण्याची ताकद ह्या नेपाळच्या निसर्ग सौदर्यात आहे! ९.३० च्या सुमारास लुक्लाला फ्लाईट लॅन्ड झाली. लुक्ला, “तेनसिंग-हिलरी एअरपोर्ट” हे एक अत्यंत छोट विमानतळ आहे. तेनसिंग नोर्गे आणि एडमंड हिलरी या एव्हरेस्ट प्रथम सर करणाऱ्या एव्हरेस्टर जोडीचं नाव ह्या एअरपोर्ट ला दिलं आहे. दोघा व्यक्तींचं नाव असणारं एअरपोर्ट मी प्रथमचं ऐकत होते आणि बघतं होते! जगातील हे एक भीतीदायक एअरपोर्ट मानलं जातं कारण चहूबाजूंनी असलेले डोंगर, बदलते हवामान आणि अतिशय अरुंद फ्लाईट लॅन्डींग स्पेस!
लुक्ला ते गोरकक्षेप ट्रेक:
ट्रेक मार्ग: एका हॉटेल मध्ये फ्रेश होऊन साधारणपणे सकाळी सव्वा दहाच्या सुमारास आम्ही ट्रेकला सुरुवात केली!
|
डावीकडून: रोहिणी, तन्मोय, गीता, मी, फुलाजी, विनोद्जी, वर्षा, प्रिती, दीपा, चित्रांश |
जातानाचा आमचा मार्ग होता लुक्ला-फाकडिंग-नामचे बझार-तेन्गबोचे-दिंगबोचे-लोबुचे-गोरकक्षेप-ईबीसी. ९ दिवसांचे ट्रेक अंतर साधारण ९० किमी, दिवसाचा ट्रेक सरासरी ६-७ तासांचा आणि अल्टीट्युड २६५२ मीटर पासून ५१८० मीटर!
|
सौजन्य: विनोद जैन |
दिनक्रम: दिवसाचा आमचा दिनक्रम असायचा हा की, साधारण सकाळी ५-५.३० वा. वेक-अप कॉल, ६.३० नाश्ता, ७-७.१५ ला ट्रेकला सुरुवात, ११ -१२ अर्ध्या तासाचा दरम्यान लंच ब्रेक, संध्याकाळी ५-७ दरम्यान मुक्कामी पोहोचणार, संध्याकाळी ६.३०-७ वा. डिनर आणि ८-९ च्या दरम्यान झोपायला जाणे.
ट्रेक दरम्यानची पथ्य: ट्रेक मार्गावर प्रॉपर हॉटेल्स आहेत. नाश्ता आणि डिनर (डिनर आधी सूप) आम्हाला हवे ते पण लंच मध्ये भात, उकडलेली भाजी, डाळ आणि पापड. अल्टीट्युड, हवामान लक्षात घेऊन आम्हाला काही गोष्टी काटेकोरपणे पाळायला सांगितल्या होत्या (आणि आम्ही त्या पाळल्या) त्या अशा,
· डाळ-भात खाणे (“दाल-भात पावर, २४ अवर” ही म्हण ह्या ट्रेक मार्गाचं स्लोगन आहे)
· मांसाहार टाळणे
· गरम पाणी पिणे (ट्रेक दरम्यान दररोज किमान ४-५ लिटर)
· गरम कपडे घालणे
· ट्रेकच्या दिवसात आंघोळ करणे टाळणे
· काही त्रास होत असेल तर स्थानिक ट्रेक लीडरला ताबडतोब सूचित करणे
· स्थानिक ट्रेक लीडरच्या सल्ल्याशिवाय कोणतेही औषध न घेणे
· अक्लमटाईझेशन साठी हळूहळू चालणे आणि ट्रेक दरम्यान अधूनमधून कान गरम कपड्यांने न झाकता उघडे ठेवणे ( कान हे इंद्रिय तापमानाला खूप संवेदनशील आणि अॅडापटेबल असते).
ट्रेक दरम्यानचे निसर्ग सौंदर्य आणि प्रेरणादायी प्रेक्षणीय स्थळे: लुक्ला (२८०० मी) ते फाकडिंग (२६५२ मी) इथे कमी अल्टीट्युडला यावं लागतं, मात्र फाकडिंग नंतर अल्टीट्युड कमालीचा वाढत जातो. लुक्ला ते गोरकक्षेप हा ट्रेक निसर्ग सौंदर्याने अवाक करणारा आहे. लुक्ला वरून फाकडिंगला प्रवेश करताना ट्रेकच्या सुरुवातीलाचं “पासंग ल्हामू शेर्पा” ह्या नेपाळी स्त्रीच्या नावाने मेमोरिअल प्रवेशद्वार आहे.
पासंग ल्हामू शेर्पा ही पहिली नेपाळी माउंटनीअर/शेर्पा स्त्री होती जिने १९९३ मध्ये मा. एव्हरेस्ट समीट केलं! तिची कहाणी ऐकली आणि मनोमन हात जोडून नतमस्तक झाले! तिच्यासारखे असंख्य एव्हरेस्टर ज्या ट्रेकमार्गावरून गेले त्या मार्गावरून आपण जाणार आहोत ही गोष्ट भावनांनी हेलावून टाकणारी होती. प्रेरणास्त्रोत तर इथेच मिळालं होतं!
लुक्ला पासून ट्रेक सुरु केला तेव्हा, उत्साह होता, उत्सुकता होती, थोडीशी धाकधूक होती, निसर्ग आणि ईबीसी ट्रेक मार्गाशी पहिली ओळख होती!
ट्रेकसाठी माझी तयारी: माझी बॅकपॅक तयारी भन्नाट होती. ३ लिटरचे वॉटर ब्लॅडर आणि १ लिटरची नेल्जीन बॉटल मध्ये गरम पाणी, पांचो, ड्रायफ्रुट्स, नॅपकीन, हेडटॉर्च आणि “शिवप्रतिमा” यांची शेवटपर्यंत साथ होती. इतर गोष्टी होत्या, वेट आणि ड्राय टिशू, कानटोपी, वुलनचे हॅन्ड ग्लोव्हज आणि सॉक्स.
मी आतून थर्मल, वर डेकॅथलॉन मधलं डाऊन जॅकेट, त्यावर थंडीच रंगीबेरंगी वुलन जॅकेट, टी-शर्ट, क्विक ड्राय पॅन्ट, डोक्याला कानटोपी, नी-कॅप घातली. हे गरम कपडे पूर्ण ट्रेकभर घातले होते. पुढे त्यात वाढचं झाली पण काही ठिकाणी गरम होतं होतं तरीही मी हे कपडे काढले नाहीत. शरीराचं तापमान पूर्णवेळ एकचं ठेवण्याचा माझा प्रयत्न होता!
ट्रेकची सुरुवात सूर्यदेवाला वंदन करून केली. सूर्यदेवाने पूर्ण ट्रेकभर साथ केली आणि एक गोष्ट उमगली की सूर्यप्रकाश असेल, आभाळ क्लीअर असेल तर अक्लमटायझेशन सहज होतं!
लुक्ला ते गोरकक्षेप ट्रेक मधलं निसर्ग सौंदर्य अचंबित करणारं आहे. निळाशार अवाढव्य उंचीच्या पर्वतांची रांगच रांग, कधी त्यावर ढग उतरलेले तर कधी बर्फाने माखलेले, ऊंचच्याऊंच झाडे, खोल दरी, हिरवट-निळ्या-पांढऱ्या रंगाचे “दुधकोशी” नदीचे पात्र, नदीवरचे लोखंडी सस्पेन्शन ब्रिज, मातीची-दगड-फरश्यांच्या तुकड्यांची पायवाट, कधी तीव्र उतार तर कधी तीव्र चढ, एकाचं धाटणीची घरे आणि हॉटेल्स. दुधकोशी नदी संपूर्ण ट्रेकभर साथीला असते. वाहताना जणू आपल्यालाही "अथक आणि अखंड चालण्याचा संदेश देते"!
ह्या संपूर्ण ट्रेक दरम्यान, विशेषत: फाकडिंग पर्यंत स्तूप, मानी स्टोन आणि रोटेटिंग व्हील्स ने ट्रेक व्यापून टाकला आहे. इथे तिबेटीयन भाषेत प्रार्थना पेंट केल्या आहेत. ही दगडी प्रार्थनास्थळापुढे जाताना डावीकडून जायचं आणि उजवीकडून यायचं आणि तसं करणं “गुड लक” आहे, रोटेटिंग व्हील्स मात्र उजव्या हाताने डावीकडे गोलाकार फिरवणे अशी बुद्धीस्ट प्रथा आहे.
फाकडिंग पर्यंत उतार होता. शरीर थकलेलं नव्हतं पण पाठीवर ४-५ किलोचं ओझं होतं ज्याची खरंतर कधी सवय नव्हती! त्या वातावरणात ह्या पाठीवरच्या ओझ्याने थकवा येत नाही. आपल्याकडे उन्हाचा कडक तडाखा असतो, पाणी-पाणी होतं आणि त्यात ओझं असेल तर प्रचंड थकवा येतो.
मी स्वत:ला काही नियम घालून दिले होते ते होते,
· चालण्याची एकचं गती ठेवणार, एकदम हळूहळू चालणार
· शरीराचं तापमान एकचं ठेवणार
· पाणी भरपूर पिणार
· श्वासाची एकचं गती ठेवणार
हे नियम मी मोडले नाहीत. ट्रेकपूर्वी, मला तशीही कमी खाण्याची सवय आहे. भरपेट खाल्लं की चालायला त्रास होतो, खूप दम लागतो असा माझा अनुभव होता. हे लक्षात घेऊन कमी खाण्याची सवय कायम पाळली! ट्रेकमध्ये भूकेची जाणीव झाली तर ड्रायफ्रुट्स होतेचं!
फाकडिंगला मुक्काम होता. इथे मुख्य धंदा हॉटेलिंग आणि लॉजिंग! स्त्री-पुरुष तेच काम करतात. ह़ॉटेलमध्ये लवकर आलो तर दुपारी झोपू नये. हालचाल करावी म्हणजे अक्लमटायझेशन सहज होतं असं म्हणतात.
दुसऱ्या दिवशी नामचे बझारला निघायचे होते. हे अंतर होते २६५२ मी. पासून ३४४० मी. पर्यंत! हा ट्रेकमधला सर्वात मोठा आणि अति चढाईचा टप्पा होता.
सकाळी तन्मोयने मला प्राणायाम, मेडिटेशन शिकवले आणि आम्ही थोडे स्ट्रेचिंग व्यायाम केले. सकाळी ५-७ मिनिट हे सुरु ठेवण्याचे आम्ही ठरवले!
फाकडिंगवरून निघालो. आजही सूर्य साथीला होता. मजल दरमजल करतं मान्जो या गावी आलो. इथे ट्रेकिंग परमिट साठी चेकपोस्ट आहे. ट्रेक चालू ठेवण्यासाठी तिथे सागरमाथा नॅशनल पार्क फी भरावी लागते.
निसर्ग आणि हवामान कालच्यासारखचं! सभोवताली बर्फाने ओढलेल्या पर्वतराशी, अति प्रचंड वेगाने वाहणारी दुधकोशी नदी, सस्पेन्शन ब्रिज, माने स्टोन, रोटेटिंग व्हील्स, कधी दगडी पायऱ्यांचा रस्ता तर कधी चढाई असणारी पायवाट! ह्या मार्गावर एकावर एक असे दोन सस्पेन्शन ब्रिज आहेत. हे ब्रिज खूप आकर्षक आणि मनमोहून टाकणारे आणि निसर्ग सौदर्यात भर घालणारे आहेत.
ब्रिजला प्रेइंग फ्लाग्स जोडलेले आहेत. त्यावरून चालायला लागलो की आपण हेलकावे खातो, खाली प्रचंड खोल दरी आणि वाहणारी दुधकोशी नदी, ब्रिजच्या दुसऱ्या टोकाला पोहचताना चढाईमुळे जाम धाप लागते, म्हणूनचं की काय प्रत्येक ब्रिजचा इथे बसायला कट्टे केले आहेत. ब्रिजवरून सामान वाहून नेणारे घोडे, याक आले की ते जाईपर्यंत घडीभर थांबण्यातली आणि दम घेण्याची जी मोकळीक मिळते तो आनंद अनुभवण्यासारखे सौख्य नाही! अशा ह्या ब्रिजच्या पार्श्वभूमीवर सेल्फीचा मोह झाला नाही तरचं नवलं!
नामचे बझार गावात प्रवेश करण्यापूर्वी चेकपोस्ट आहे. ह्या चेकपोस्टला येईपर्यंत माझाचं प्रत्येकाचा स्टॅमीना संपलेला होता. अत्यंत चढाई आणि जवळ जवळ १५-१६ किमी अंतर! शेर्पा म्हणे, “नामचे इथून २० मी” आणि काय हायसं वाटलं म्हणून सांगू! पण चालायला सुरुवात केली आणि लक्षात आलं की हा टप्पा कमालीचा चढाई असणारा आहे. दगडी वक्राकार पायऱ्या संपता संपत नाहीत. २० मिनिटाचे अंतर कापायला जवळ जवळ दीड तास लागला. ही चढाई करताना मला आपल्या “कात्रज टू सिंहगड केटूएस) ट्रेकमधील शेवटची टेकडी आठवली!
“ट्रेक हा माइंड गेम आहे” असं म्हणतात! स्टॅमीना संपलेला, शरीर पूर्णत: थकलेले आणि नामचेतल्या हॉटेलपर्यंत तर पोहोचायचे आहे. कसे? शरीराचं बटन स्वीच ऑफ होऊन मनाचं स्वीच ऑन होतं? कोणती अशी गोष्ट आहे जी हे अंतर सार्थ आणि समर्थपणे कापायला मदत करते? “माइंड गेम” ह्या शब्दाइतकं सोपं आहे का ते? काय नक्की “गेम” होते? आत्ता विचार केला तर उत्तर सापडत नाही. आत्ता वाटतयं “गेम” हा शब्द का वापरतात? “गेम” ह्या शब्दात हारू की जिंकू याबद्दल अनिश्चितता आहे, त्यात एक झगडा आहे, एक प्रोसेस आहे, कृती आहे. तार्कीकदृष्ट्या विचार केला तर शरीर तर अकार्यक्षम झालेलं असं मग मनाचा “गेम” कोणाशी? “गेम जिंकण्यासाठीचं असते” हा सिद्धांत पटला तरी तो सिद्ध होतोचं असं नाही! इथे तर जिंकायचचं आहे. मला वाटतं हा “माइंड गेम” पेक्षा “पॉझीटीव्ह सेल्फ टॉक” हा शब्द जास्त संयुक्तिक वाटतो. किमान त्यात अनिश्चितता नाही, सिद्धांत नाही.. आहे ती सकारात्मकता! सकारात्मक संवाद आणि सकारात्मक कृती! जास्त होतयं ना थोडं? विचार करूयात का?
ह्या ट्रेक दरम्यान खुपदा माझा तोंडाने श्वास घेतला जात होता. खरंतर “नाकाने श्वास घ्या” असं सांगितलं जातं! मी तसा प्रयत्न केला पण ते होतं नव्हतं. शेवटी मी एक गोष्ट केली की “नाकाने श्वास घ्यायचा की तोंडाने हे शरीरक्रियेवर सोडून दिलं”... शिव पेंडाल ने सांगितलं होतं की “चढाईवर दम लागला तर क्षणभर थांबायचं आणि एक दीर्घश्वास घ्यायचा”. ही शिकवण मी संपूर्ण ईबीसी ट्रेकभर अमलात आणली. नंतर नंतर तर मी दीर्घश्वास नाकाने घ्यायची आणि तोंडाने सोडायची. असे केल्याने मला थकव्यापासून आराम मिळत होता. पायऱ्या चढायच्या आहेत हे दिसले की पायऱ्या चढण्याआधी मी प्रथम डोळे मिटून एक दीर्घश्वास घेत होते! दम लागला की थांबून पुन्हा दीर्घश्वसन आणि ट्रेक सुरु! हे टेक्निक मी संपूर्ण ट्रेकभर सुरु ठेवलं!
मी हळूहळू चालायची, चालण्याच्या गतीत सातत्य ठेवल्याने मला कुठे १५-२० मिनिट थांबावं लागलं नाही. मी न थांबता ट्रेक करू शकत होते. गुडघा दुखत नव्हता, कंबर ताठतनव्हती की कळ येत नव्हती, पाय दुखत नव्हते त्यामुळे “बसायचं आहेचं” ही भावना कधी उत्पन्न झाली नाही!
नामचेला मी इतरांच्या तुलनेत उशीरा पोहोचले. जवळ जवळ २० मिनिट डोळे मिटून शांत बसून राहिले.मग एकदम फ्रेश! (ही माझी नेहमीची सवय आहे. शारीरिक आणि मानसिक खूप थकवा आला की मी अशी डोळे मिटून शांत बसते, तोपर्यंत जोपर्यंत डोळे आपोआप उघडत नाहीत). माझ्यासाठी हे नेहमीचचं होतं पण माझ्या ग्रुपमधल्यासाठी हे नवीन होतं त्यामुळे माझी ही कृती एकदम फेमस झाली!
नामचेतील दुकाने भेट देण्यासारखी होती. हिमालय (एव्हरेस्ट/अन्नपूर्णा) चे नजर खिळवून ठेवणारे फोटो, त्याबद्दलची पुस्तके, स्टिकर्स, बुकमार्क, हिमालयीन पिक्स चे पोस्टर्स, हिमालयीन ट्रेकचे छाप असणारे टी-शर्टस, टॉप्स, प्लेईंग कार्ड्स, नेपाळी ज्वेलरी, नेपाळचा इतिहास आणि प्रेक्षणीय स्थळांची माहिती देणारी पुस्तके, अगरबत्त्या, सिंगिंग बाऊल, प्रेइंग फ्लाग्स.... जिकडे तिकडे हिमालयीन ट्रेक आणि ट्रेक!
नामचे मधला दुसरा दिवस हा अक्लमटायझेशनसाठी रेस्ट-डे होता. पण आम्ही एका व्ह्यू पॉइंटला गेलो जिथून मा. एव्हरेस्टचे प्रथम दर्शन होते! साधारण अर्धा तास चालल्यावर हा पॉइंट आला. “मा. एव्हरेस्टचे प्रथम दर्शन” हा विचारही आशापूर्ती करणारा होता. ज्यांच्या साठी मा. एव्हरेस्ट दर्शन हे स्वप्न आहे, एक ध्यास आहे, एक ध्येय आहे त्या सर्वांसाठी ह्या पॉइंटला पोहोचेपर्यंतचे अंतर काय असेल ह्याची कल्पना मी करत होते. हा पॉइंटला पोहोचले. आमच्या गाईडने एव्हरेस्ट पीक दाखवला (हो इथून बरेच पीक दिसतात जसे लोत्से, अमाडबलम, आयलॅन्ड पीक, कोंगडे पीक) आज देखील सूर्याची कृपादृष्टी आमच्यावर होती आणि ढग विरहीत, लख्ख सूर्य प्रकाशाने तळपत असलेल्या मा. एव्हरेस्टचे दर्शन मला झाले!
आपसूकचं हात जोडले गेले आणि मस्तक नत झालं! उर भरून आला होता, छाती फुलली होती, शब्द फुटतं नव्हते, डोळे पाणावत होते, आजुबाजूचं भान राहील नव्हतं! खूप साऱ्या पिक्स मधे दडलेला, तुलनेत आकाराने छोटा एव्हरेस्ट पण किती महानता त्याची! त्याच्या पार्श्वभूमीवर उभारलेला शेर्पा आणि एव्हरेस्टवीर तेनसिंग नोर्गे यांचा स्तूप! हा फक्त एव्हरेस्ट व्ह्यू पॉइंट नाही, एक इतिहास आहे, एक सत्य आहे, एक साहस आहे, एक विक्रम आहे, एक प्रेरणास्त्रोत आहे, देशसमभाव आहे!
|
डावीकडून: श्रींग, फुलाजी, मी, कामाजी आणि सोनम |
माझा ऊर अधिक अभिमानाने भरून आला जेव्हा ह्या सगळ्यांच्या सोबतीला “शिवप्रतिमा” माझ्या साथीला होती! “सह्याद्री आणि हिमालय” यांचा अनोखा हा संगम! सोबत “शिवप्रतिज्ञा” घूमघुमली आणि वातावरण “शिवमय” झालं! या वेळी तीन अभिमान मी एकत्र पाहत होते, मा. एव्हरेस्ट, शेर्पा तेनसिंग नोर्गे स्तूप आणि शिवप्रतिमा!
दिवसाच्या सुरुवातीला होणाऱ्या “गणपती बप्पा मोरया, हर हर महादेव,” ह्या प्रार्थनेत “जय जय महाराष्ट्र माझा...जय जय नेपाळ राष्ट्र माझा” हा राष्ट्र्मान अॅड झाला!
|
डावीकडून: विनोद्जी, रोहिणी, वर्षा, दीपा, मी, चित्रांश, प्रिती, तन्मोय |
सांगबोचे हा नामचे मधील, ३७५३ मी. उंचीवरील एक पीक. नामचे पासून साधारण ३००-३५० उंचीवरील अक्लमटायझेशनचे एक ठिकाण! लांबून हे ठिकाण आणि जाणारे ट्रेकर्स हे दृश्य खूप मोहक दिसत होते पण “इतक्या ऊंच जायचयं” हा विचार येऊन धास्ती वाटली. माझ्या चालण्याच्या गतीने वर पोहोचले! इथून नामचे गाव तर छान दिसतचं पण आजूबाजूच्या नामांकित पिक्सने वेढलेलं हे ठिकाण आणि तिथ उभं राहणं हा एक अलौकिक अनुभव वाटला मला! अतिशय गार वारा, त्यामुळे भासणारी प्रचंड थंडी आणि थंडीने कापणारे संपूर्ण शरीर ह्याचा पहिला प्रत्यय इथे आला!
अक्लमटाईझ होण्यासाठी अधून मधून कान उघडे ठेवायला आम्हाला सांगितलं होतं. पण इथली थंडी अनुभवल्यावर लक्षात आलं की कान कधी उघडे ठेवायचे आणि गार वाऱ्यापासून स्वत:चं रक्षण कधी करायचं हे कळायला हवं! नाहीतर हा गार वारा कधी बाधेल सांगता येत नाही! मी तर काय केलं कान, नाक, तोंड झाकून घेतलं आणि हॉटेल वर गेल्यावर व्हिक्स/ वेखंड पावडर चोळली.
त्यांनंतर पायथ्याशी असणाऱ्या “शेर्पा कल्चर म्युझीयम” ला भेट दिली. शेर्पा संस्कृतीची ओळख करून देणाऱ्या वस्तू इथे आहेत. शेर्पाच्या जीवनावर आधारित एक छोटी फिल्म इथे बघायला मिळाली. शेर्पा लोकांनी जे जे हिमालयीन पीक एक्सपीडीशन केले त्यांचे प्रेरक फोटो संग्रहालय इथे आहे. गिरिप्रेमी ने इतिहास घडवलेल्या एव्हरेस्ट एक्सपीडीशनचे फोटो देखील इथे बघायला मिळतात!
दुपारी हॉटेलवर पोहोचलो. जेवण केलं. थोडा आराम करून ४ वाजता भेटायचं ठरलं. ह्या आरामाच्या वेळात मी ट्रेक अनुभवाचे मुद्दे लिहून काढले. ही पण एक गोष्ट मी पाळण्याचा प्रयत्न केला!
आमचा रात्रीच्या जेवणाच्या आधीचा प्रोग्राम असा ठरला होता, पत्ते (प्लेईंग कार्ड्स) खेळणं आणि गाणी म्हणणं. सुरुवातीचे काही दिवस मी हे करत नव्हते. मला शांत बसून राहणं जास्त छान वाटायचं/वाटत. नंतर मात्र मी सामील झाले. लहानपणी (तेव्हा पत्ते खेळणं हे चांगल समजलं जात नसे) कधीतरी उन्हाळयाच्या सुट्टीत पत्ते खेळलेले त्यानंतर आता. चॅलेंज, गड्डा झब्बू, रमी इ. मी प्रथम खेळले. ह्या ट्रेकमध्ये ह्या खेळांनी आणि गाण्यांनी नेहमीचं ताजेतवान ठेवलं!
इथे ट्रेक गाईड किंवा शेर्पा आणि स्टे/हॉल्ट जरुरीचे आहेत. गाईड कोणते गरम कपडे घालावे, काय खावे यापासून तुमच्या तब्येतीवर लक्ष ठेऊन असतो आणि आजाराची लक्षणे चटकन ओळखतो. अक्लमटायझेशन साठी स्टे करणं जरुरीचं आहे.
नामचे गावातून ह्या दोन गावातून दोन रस्ते जातात एक तिबेटला आणि दुसरा मा. एव्हरेस्ट ला! दुसऱ्या दिवशी आम्ही तेन्गबोचे साठी निघालो. हे ठिकाण ३८६७ मी. उंचीवर आहे. नामचे पासून १२-१३ किमी असणारे हे अंतर कापायला साधारण ८-९ तास लागले. हा पट्टा सुरुवातीला बऱ्यापैकी सपाट आहे पण नंतर जी चढाई आहे त्याने जीव अगदी मेटाकुटीस आला. अत्यंत लेंदी ट्रेक आहे! शेवटचा अर्धा तास तर माझ्या पायात त्राण उरलेले नव्हते! जो सपाट भाग होता म्हणून आमच्या ग्रुपमधील मुलांनी डान्स केला, गाणी म्हटली.
|
फुलाजी, विनोद्जी, चित्रांश, श्रींग |
ह्या मार्गावरून एव्हरेस्ट पीक अतिशय सुंदर दिसतो. आजपण सूर्यप्रकाश होता. आकाश निळेशार होते त्यामुळे एव्हरेस्ट पीक वरून नजर हटवावी वाटतं नव्हती! ह्या मार्गावरच तीन रस्ते जातात एक नामचेला, एक गोकियो लेक आणि तिसरा तेन्गबोचेला!
बरेचदा असं व्हायचं की दुपारच्या जेवणानंतरचा ट्रेक हा अत्यंत चढाईचा असायचा. माझी चालण्याची गती मग अजून कमी व्हायची. काहीवेळा तर असंही झालं की आमचे सामान वाहून नेणारे याक वेगाने जायचे!
सपाट भाग होता तिथे खुपदा वाटलं “चला, चालण्याची गती वाढवू” पण कटाक्षाने टाळलं. एक छोटीशी गोष्ट प्रतिकूल होऊ शकते हा विचार सतत मनात ठेऊन ट्रेक केला.
दुसरी गोष्ट ही पण होती की वेगाने चालतं जाऊन करणार काय होते मी? इतरांपेक्षा कमी विश्रांती मिळायची पण माझं एक आहे की मी थोडावेळ डोळे मिटून शांत बसले की माझा थकवा कुठल्या कुठे गायब होतो! हे पण होतं की मार्गावर शेकडोने ट्रेकर्स आणि शेर्पा होते. त्यामुळे सुरक्षा आणि वाट चुकण्याचा प्रश्नचं नव्हता!
जेवणाच्या ठिकाणी इतकी प्रचंड थंडी होती की बस्सं. शरीर अक्षरश: थरथर कापत होतं. ह्या नंतरचा जो पॅच होता तो इतका कमालीचा चढाईचा होता की सारखं सारखं थांबाव लागत होतं. हा पॅच मात्र निसर्ग सौदर्याने ओतप्रोत भरला होता. एका बाजूला वाहणारी दुधकोशी, गर्द झाडी आणि ह्या झाडीच्या मधे मधे फुललेले लालसर-गुलाबी रंगाचे ऱ्होडोडेनद्रॉन!
संध्याकाळी ४.३० च्या दरम्यान हॉटेलवर पोहोचले. शेवटचे दहा मिनिट तर चालायला अजिबात त्राण राहिले नव्हते. पोहोचल्यावर शांत बसले, चहा घेतला आणि एकदम फ्रेश झाले. मग काय पत्त्यांचा डाव रंगला! मग सूप, मग डिनर. रात्री भयानक थंडी पडली होती. तापमान मायनस १-२ होतं. इथे जेवण खूप महाग आहे. चहा साधारणत: रु २५० पासून पुढे, एक डीश मग रु १००० च्या पुढेही जाते!
आतापर्यंत चित्रांश आणि माझी एक पोझ खूप फेमस झाली होती. मी खूप थकायची, उशिरा पोहोचायची आणि शांत बसून झाल्यावर आणि दुसऱ्या दिवशी सकाळी चित्रांश फोटोतली ही अॅक्शन करायचा (ह्या अर्थाने की सर्व ठीक आहे ना) आणि म्हणायचा, “सविताजी”...मग मी ती पोझ करायचे (ह्या अर्थाने की मी एकदम ओके आहे). चित्रांशच्या अॅक्शन आणि हावभावात एक खट्याळपणा असायचा, मी प्रयत्न केला पण तो खट्याळपणा माझ्यात आला नाही! हां आमची ही अॅक्शन सर्वजण एन्जॉय करायचे आणि दिवसातून १-२ वेळा ही अॅक्शन झाली की उर्जा मिळायची!
|
चित्रांश सोबत |
तेन्गबोचे मधील सकाळ सुंदर होती. इथे एक प्रसिद्ध, सर्वात मोठी गोम्पा बुद्धीस्ट मोनेस्ट्री आहे. इथे काम सुरु होतं त्यामुळे ती बंद असल्याने आम्हाला तो आतून पाहता आली नाही.
आज ट्रेकच्या पाचव्या दिवशी आम्ही देंगबोचेला जाणार होते. हे गाव ४५३० मी. उंचीवर होते. आज थंडी खुपचं वाढली होती, गार वारा होता पण सूर्य देवता आज पण आमच्यावर प्रसन्न होती! साधारणपणे सकाळी नाश्ता झाल्यावर फुलाजी आम्हाला गरम कपड्यांबद्दल सूचना द्यायचे. आज त्यांनी विंड चीटर सोबत ठेवायला सांगितलं होतं. त्यामुळे पाठीवरच्या ओझ्यात वाढ झाली! चालताना लक्षात आले की ट्रेकिंग स्टिक उजव्या हातात पकडून पकडून माझा उजवा हात दुखायला लागला होता.
तेन्गबोचे ते देन्गबोचे हे अंतर जवळ जवळ १२-१३ किमी होतं. पर्वतांवर आता भरपूर बर्फ दिसायला लागला होता. काहीभाग लॅन्ड स्लाईड झाल्याने ट्रेक मार्ग त्यातून जात होता. हा पण अतिशय लेंदी ट्रेक होता.
तेन्गबोचे सोडल्यानंतर एक्सपीडीशन मध्ये शहीद झालेल्या शेर्पा आणि ट्रेकर्स चं इथे एक मेमोरिअल आहे. काही मेमोरिअल त्यांच्या नावासहित आहेत. बरीचशी मेमोरिअल इन्शुरन्सच्या निधीतून तयार केली गेलेली आहेत. ही असंख्य मेमोरिअल बघताना हृदयात कालवाकालव होते आणि त्यांच्या साहसाला सलाम करावासा वाटतो!
आता थंडी इतकी कडक होती की लोक कानासोबत तोंड आणि नाक पण झाकून घेत होते. मला ते कधीच जमलं नाही. मला गुदमरल्या सारखं व्हायचं त्यामुळे मी फक्त कान झाकून घ्यायचे. संपूर्ण ट्रेक मी नाक आणि तोंड सुरक्षित ठेवलं नाही.
माझ्या सोबत श्रींग होता. मला नेहमी तो म्हणायचा, “फास्ट चलो”...मी म्हणायची, “नहीं, स्लोली स्लोली”.
|
श्रींग सोबत |
यावेळी तो शेवटी शेवटी कंटाळला होता. त्याला मी पुढं जाऊन गावाच्या एन्ट्रसला थांबायला सांगितलं. मी गावात प्रवेश करताना स्नो-फॉलला सुरुवात झाली होती. थंड थंड हलके हलके तुषार अंगावर झेलायला मजा येत होती. मी इतकी थकले होते की कधी एकदाचं हॉटेल येतयं असं झालं होतं. हॉटेल गावाच्या एकदम शेवटी असायची (दुसऱ्या दिवशीचा ट्रेक जिथे सुरु होतो तिथे हे हॉटेल). गाव जरी आलं तरी हॉटेलवर पोहोचायला अर्धा तास आरामात जायचा!
देन्गबोचे गावात मी पोहोचले तेव्हा गाव एकदम चिडीचूप होतं बाहेर एकही माणूस दिसतं नव्हता. थंडीचं इतकी कडाक्याची होती की बाहेर निघणार कोण. असो. एकदाची पोहोचले आणि सर्वांनी नेहमीप्रमाणे टाळ्या वाजवून माझं स्वागत केलं.
अक्लमटायझेन मधे एक सांगितलं होतं की जेवणावर इच्छा राहत नाही, पण बळचं खायचं आहे. ह्याचा प्रत्यय येत होता. ट्रेक दरम्यान भूक लागायची आणि विशेषत: रात्री जेवणाची इच्छा व्हायची नाही. “नको ते जेवण” असं व्हायचं (हा हाय अल्टीटयूडचा परिणाम होता की अति थकल्याचा हा प्रश्न मला आहेचं) ह्यावर उपाय हाच की ट्रेक दरम्यान भूक लागते तेव्हाचं पोट भरेल असं काहीतरी खावून घेणे!
आता रात्री डबल सॉक्स, डाऊन जॅकेट, हॅन्ड ग्लोव्हज घालावेच लागत होते.
ह्या थंडीत चित्रांश ने सर्वांना बाहेर बोलवलं आणि आकाश दाखवलं. आम्ही सर्वजण बघतचं राहिलो. आकाशात भला मोठा चंद्र आणि एक चांदणी चमकत होते! आकाश एकदम क्लीअर! थोड्यावेळा पूर्वी पाउस झाला, स्नो फॉल झाला ह्याचा लवलेश कुठेही नव्हता. चंद्र-चांदणीचा हा अनोखा मिलाप पाहताना भयानक थंडीचा परिणाम जाणवलाही नाही! पाचव्या दिवसाच्या ट्रेकची सांगता अशी सुंदर झाली!
दुसरा दिवस रेस्ट-डे होता सकाळी उशीरा उठलो. प्रचंड गार पाण्याने ब्रश करायला, तोंड धुवायला नको वाटतं होतं. गरम पाणी फक्त पिण्यासाठी मिळतं होतं आणि रात्री जरी गरम पाणी भरून ठेवलं तरी सकाळी ते थंडगार पडायचं. वेट टिशूने तोंड पुसायचं तरी ते एकदम गार गार! कित्येक दिवस आंघोळ नाही, मनासारखं तोंड धुतलेलं नाही. मनात हे येतं रहायचं पण आता तो जीवनाचा एक भाग होऊन गेला होता. आंघोळी साठी एका बादलीचा गरम पाण्याचा/१० मी शावरचा दर आहे ४००-५०० रुपये.
पाणी गरम राहण्यासाठी मोठा थर्मास नेणं जास्त संयुक्तिक आहे. मग १-२ साध्या बाटल्या गार पाणी मिक्स करण्यासाठी जवळ ठेवल्या तरी चालू शकतात, असं माझ्या लक्षात आलं.
ह्या दिनक्रमात काही गोष्टी कटाक्षाने पाळल्या.
· दररोज सॉक्स बदलणे. पायाची बोटे वेट टिशूने स्वच्छ करणे, कोरड्या नॅपकीन ने पुसणे, नंतर कोल्ड क्रीम लावणे आणि नंतर अॅन्टी फंगल पावडर चोळणे.
· घामाने ओले झालेले कपडे बदलणे. शरीर कोरडं करून अॅन्टी फंगल पावडर लावणे.
· स्त्रियांच्या बाबतीत योनीमार्गाची स्वच्छता ही खूप महत्वाची असते अन्यथा जंतूसंसर्ग चटकन होऊ शकतो. इथे तर आंघोळ नाही, सगळा टिशूचा वापर. काही पावडर पण घातक ठरू शकतात. हे सर्व लक्षात घेऊन काळजी घेतली. पॅन्टी लायनरचा वापर फायद्याचा वाटला.
· सनस्क्रीन लोशन (एसपीएफ ३०-५०)ट्रेकच्या सुरुवातीला लावणे. विशेषत: चेहरा आणि खास करून नाकाच्या शेंन्डयाला. नाकाचा शेंडा तापमानाला अति संवेदनशील असतो (ट्रेक दरम्यान माझा चेहरा, मान-गळा, नाकाचा शेंडा अतिशय टॅन झाले होते). सनस्क्रीन लोशनमुळे त्वचेचं टॅन होण्यापासून, रॅश येण्यापासून रक्षण होतं).
· ओठ कोरडे पडले की लीप बाम लावणे. नाहीतर घसा पण शुष्क पडतो.
· जिथे खूप थंडी जाणवली तिथे झोपायच्या आधी व्हिक्स लावणे.
· मला सायनसचा त्रास होतो हे लक्षात घेऊन मी वेखंड पूड नेली होती. कपाळ, नाक,गळा, तळहात आणि तळपायाला चोळली की थंडीमुळे येणारा सर्दी, खोकल्यापासून संरक्षण मिळायला मला त्याची मदत झाली.
· मी ओवा (पोट नरम असेल किंवा मळमळ होत असेल) सुद्धा बरोबर ठेवला होता, पण तो खाण्याची वेळ आली नाही. (माझं खाण्यामुळे पोट दुखण्यापेक्षा मेनापॉझ मुळे ओटीपोट दुखलं की मी ओवा खायची आणि त्याने आराम मिळायचा. त्यामुळे दैनंदिन ज्या शारीरिक सवयी आहेत आणि ज्या त्या हवामानालाही बाधक ठरणार नाहीत त्या मी पाळल्या)
· कोका २०० (हाय अल्टीट्युड साठी होमिओपॅथीक टॅबलेट, दिवसातून दोनवेळा तीन गोळ्या घेणे), भीमसैनी कापूर इ. गोष्टी आम्ही जवळ ठेवल्या होत्या (गिरिप्रेमी ने ह्या सुचवलेल्या नव्हत्या) आणि त्याचा वापरही केला.
· यावेळी “चितळे” प्रोडक्ट (बाकरवडी, चकली इ) टोटली साईड केले होते. शेंगदाण्याचे चिक्की, तिळाची वडी, ड्रायफ्रुट्स, खजूर, नाचणीची बिस्किटे इ. गोष्टी ज्याने उर्जा मिळेल अशाचं गोष्टी नेल्या होत्या. एकही तिखट वस्तू मी नेली नव्हती!
इथे जेवणात मीठाचा वापर कमी करतात. जेवण बऱ्यापैकी अळणी असतं. मीठ जास्त असेल तर पल्स रेट वाढतो जो हाय अल्टीट्युड हवामानाला उचित नाही हे त्यामागचं कारण आहे. हे मला कळाल्यावर खारे शेंगदाणे आणि फुटाणे ट्रेक ट्रेक दरम्यान खाण्याचं मी टाळलं!
असो. अक्लमटायझेशन साठी आज आम्ही नागार्जुन पीकला जाणार होतो. हा पीक देन्गबोचे पासून जवळ जवळ ४०० मी उंचावर होता. रात्री खंडीत झोप लागायची तरीही सकाळ फ्रेश असायची आणि स्टॅमीना अजूनही शाबूत होता. उत्साह तोच होता, एनर्जी तीच होती!
नागार्जुन पीक एक खास पीक आहे कारण तो २० पिक्सच्या मध्ये उभारला आहे. किती खास वाटतं असेल ना त्याला! त्याच्या आजूबाजूला २० महान पिक्स आहेत!
लोबुचे हे ४९३० मी. उंचावरचे ठिकाण. देन्गबोचे ते लोबोचे हे पण अंतर जवळ जवळ १२-१३ किमी आहे आणि हा पण एक खतरनाक चढाईचा टप्पा आहे. लोबुचे गावात पोहोचता पोहोचता माझा स्टॅमीना गळून पडला होता. आतापर्यंत असंच होत आलं होतं शेवटचा अर्धा तास मला महा कठीण जात होता. असो. इथे आले आणि खऱ्या अर्थाने हिमालयात आल्याची जाणीव झाली. आजूबाजूला बर्फात पहुडलेले डोंगरचं डोंगर! इथल्या आमच्या हॉटेलमध्ये ट्रेकर्सची इतकी प्रचंड गर्दी होती की बस्स! हॉटेल ट्रेकर्स ने खचाखच भरलं होतं. लोकांच्या बोलण्याचा फक्त आवाज आणि आवाज! काहीजण ईबीसी करून आलेले तर काहीजण ईबीसी ला जाणारे! काहीचं सेलिब्रेशन तर काहींचं प्रीपरेशन!
आतापर्यंत ट्रेकर्सचं निरीक्षण करायला मला मजा येत होती. जपानी ट्रेकर्स, एकदम शिस्तीत चालत होते, पुढे एक गाईड, मागे एक गाईड आणि मध्ये हे ट्रेकर्स! मुंग्यांची रांग आठवते ना? अगदी तसे...दोघा ट्रेकर्स मधलं अंतर मोजलं असतं तर ते समान मिळालं असतं! त्यांच्याकडे बघतचं रहाव वाटायचं! थांबले तरी एकत्र सर्वजण थांबणार, समान गतीने चालणार, गटात राहणार, आपल्याला बघितलं की “नमस्ते” म्हणत विश करणार...चेहऱ्यावर एक स्माईल यायचं !
अमेरिका किंवा तत्सम देशातील ट्रेकर्स भराभर चालायचे. दोन ट्रेकिंग स्टीकच्या आधाराने इतके झरझर चालायचे की त्यांच्या श्वासाचा आवाज यायचा. श्वास इतका फुललेला असायचा!
ह्या लोकांसाठी फायद्याची बाजू ही होती की त्यांच्या देशात हवामान साधारणपणे सारखं असतं. मायनस मध्ये. त्यामुळे त्यांना ती समस्या नव्हती. काही मुली तर चक्क गरम पाण्याने आंघोळ करताना सुद्धा दिसल्या. ट्रेकर्स कुठल्याही देशाचा असो खूप उत्साह होता. प्रत्येक जण शेवटीशेवटी थकलेला दिसायचा. त्राण संपत आलेले कळून यायचे. महा मुश्किलीने पाय पुढे पडले जात असले तरी दुसऱ्या दिवशी एकदम फ्रेश!
ट्रेकर्स चं वयाचं बंधन नव्हतं. तुलनेत तरुण गट कमी दिसत होता आणि स्त्री-पुरुष संख्या साधारणपणे समानचं असावी! ट्रेकर्समधला उत्साह, त्यांची तयारी, त्यांच बॅकपॅकिंग, त्यांच्या ट्रेकिंग स्टिक्स, त्यांचे डाऊन जॅकेटस इ. सगळ बघायला मला खूप आवडायचं. दुर्दैवाने संवाद करता आला नाही कारण इतकं दमून जायला व्हायचं की दुसऱ्या दिवसासाठी आज “आराम” करणं गरजेचं होऊन बसलं होतं. तसंही ट्रेक दरम्यान कमी बोलावं असं म्हणतात! असो.
लोबुचे ते गोरकक्षेप हे अंतर साधारण १० किमी असावं आणि ५२६४ मी. हे अंतर कापताना असं वाटतं होतं की आपण आपल्या ध्येयाच्या जवळ आलो आहोत. थंडी अधिकचं वाढलेली, गार वारा सुटलेला! गोरकक्षेप तसं पहाता ईबीसी चं बेस व्हिलेज! लोबुचे वरून निघून साधारण दुपारी एकच्या दरम्यान आम्ही गोरकक्षेपला पोहोचलो! हलकासा स्नो-फॉल होत होता आणि नंतर तो वाढला! सर्वत्र बर्फ आणि बर्फ! इतका स्नो-फॉल आणि इतकी थंडी मी प्रथमचं अनुभवतं होते! पण हॉटेलस आतून लाकडी बांधकामाची असल्याने आत थंडी कमी वाजते.
इथे गिरिप्रेमी ने छत्रपती शिवाजी महारांजांचा पुतळा उभारला आहे! “प्रोजेक्ट शिवाजी २०१२” ह्या प्रोजेक्ट अंतर्गत शेर्पा कम्युनिटीला मदत केली जाते!
हा मोन्यूमेंट बघितल्यावर “दोन हात आणि तिसरं मस्तक” त्यांच्यापुढे नतं होतं! माझ्याजवळची “शिवप्रतिमा” आणि हा मोन्यूमेंट एकत्र भेट हा काय सुंदर योग होता! मी इथपर्यंत पोहोचले, छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या प्रतिमेचं दर्शन झालं ह्यांचं मला धन्य धन्य वाटतं होतं! मनात एक विचार सारखा येत होता की कुठे मी दोन-अडीच वर्षापूर्वी ट्रेकिंग सुरु केलं, “एव्हरेस्ट दर्शन” करण्याची काय ती आस निर्माण झाली आणि आज मी इथे आहे! कृतार्थ झाले मी!
गोरकक्षेपच्या हॉटेल बाहेरचं `हेलिकॉप्टर लॅन्डींग होतं. सामानाची ने आण व्यतिरिक्त ट्रेकर्सना काही त्रास झाला, काही नैसर्गिक आपत्ती आली तर लोकांना रेस्क्यू करण्याचा हेलिकॉप्टर हा एकचं मार्ग आहे! संपूर्ण ट्रेक भर असंख्य हेलिकॉप्टर आकाशातून जाताना, लॅन्ड होताना दिसत असतात. तो एक संकेत हा देखील देतो की, “काहीतरी विपरीत घडलयं”! थोडसं टेन्शन येतं, धडकी भरते....समीटच्या इतकं जवळ आलोय आता काही विपरीत घडायला नको हा विचार सतत मनात असतो! असो.
वर्षाला थोडा त्रास होत होता म्हणून मी, ती आणि रोहिणी मॅडमने दुसऱ्या दिवशी ईबीसी करायचं ठरवलं! बाकी सर्वजण जेवण करून ईबीसी साठी निघाले.
आमच्या ग्रुपमध्ये फारसा कोणाला काही त्रास झाला नाही. थोडयाप्रमाणात डोके दुखणं, उलटी, मळमळ, अपसेट पोट इतकचं.
संध्याकाळी हे लोक ईबीसी समीट करून आले. भयानक स्नो-फॉल, कडाक्याची थंडी, बर्फामुळे चालणं मुश्कील झालं होतं, हात-पाय बधीर झाले होते. प्रचंड गार वारा आणि थंडीमुळे फारकाळ तिथे थांबता आलं नाही.
अखेर दुसरा दिवस उजाडला, २ मे २०१७. आम्ही तिघी, कामी आणि श्रींग शेर्पा सोबत सकाळी ५ वाजता ईबीसी साठी निघालो. वाटेवर सर्वत्र बर्फाचा सडा पडला होता. सकाळी सकाळी दोनचं रंग दिसत होते, निळे आकाश आणि पांढरी धरती! थोडी खबरदारी घेत, बर्फावरून घसरणार नाही याची काळजी घेत मी चालत होते. चालताना स्वत:च्या मनाचा ठाव घेत होते. गोरकक्षेप वरून निघालंचं की ईबीसी कडे जाण्याचा फलक आहे, तो बघूनचं गलबलून आलं होतं. फक्त काही तास आणि “मा. एव्हरेस्ट” मला दर्शन देणार होता! हो, आतापर्यंत मी त्याच्या दर्शनासाठी निघालो होते आता त्याची जबाबदारी होती मला दर्शन द्यायची! भावनांवर नियंत्रण ठेऊन ध्येय गाठणं हे किती आव्हानात्मक काम आहे हे तेव्हा मला उमगलं! गोरकक्षेप वरूनचा हा ट्रेक प्रवास एक नितांत सुंदर अनुभव होता. जिकडे बघावं तिकडे बर्फचं बर्फ! आज देखील सूर्यदेवता आमच्यावर प्रसन्न होती. तिला नमन करून ट्रेक सुरु केला! म्हटलं तर सोपा आणि म्हटलं तर अवघड असा हा टप्पा आहे. काही पॅचेस खतरनाक आहेत. काही ठिकाणी बर्फ वितळल्याने पाणी पाणी झालं होतं. काही ठिकाणी पाणी आणि बर्फाचे अंश मिक्स होते. इथे मला Quechua FORCLAZ 500 शूज खूप उपयुक्त वाटले. त्यांना बर्फातही छान ग्रीप आहे!
ह्या ट्रेक मार्गावर पहिल्या टप्प्यावर दिसते, एकीकडे खुंबू ग्लेशिअर, एकीकडे रंगीबेरंगी टेंट ठोकलेले, खाली बर्फच बर्फ आणि वाऱ्यावर फडकत असणारे असंख्य प्रेइंग प्लाग्स! सभोवताली दिसणारे असंख्य पिक्स आणि त्यात दिमाखात खडे मा. एव्हरेस्ट शिखर!
कामी शेर्पाने एव्हरेस्ट शिखर दाखवले आणि आनंदाला पारावार राहिलाचं नाही. ढग विरहीत सुस्पष्ट मा. एव्हरेस्ट! पहिली रिअॅक्शन त्याला वंदन करणं हिचं होती!
वंदन करताना घसा कंठ दाटून आला होता, डोळ्यात आनंदाश्रु जमा झाले, आनंद व्यक्त करण्यासाठी शब्द फुटेना, आजूबाजूला इतके सारे ट्रेकर्स आहेत ह्याच भान देखील राहिलं नाही. काही मिनिट निस्तब्ध होते! त्या काही क्षणात “एव्हरेस्ट दर्शनाची मनीषा” हा साहसपट डोळ्यासमोरून तरळून गेला! खरंतर ही इच्छा किती तीव्र होती ह्याची उमग त्याचं दर्शन झाल्यावर झाली!
काही क्षण गेल्यावर सूर्य शिखरावर तळपला आणि मग शिखर सुस्पष्ट दिसेना. त्यानंतर भानावर आल्यासारखं झालं. अचानक कल्पना सुचली व्हिडीओ काढण्याची. मोबाईल काढला पण प्रचंड थंडीने तो हातातही धरवेना. हात थरथर कापत होते. श्रींग तर थोडावेळ थांबू पण देईना “चलो, बहोत थंडी” म्हणत चक्क पुढे चालायलाही लागला होता! मी मोबाईल कामीजीं कडे दिला. त्यांना व्हिडीओ मध्ये मला काय हवयं ते समजावून सांगितलं. पहिला जो शॉट घेतला त्यात मी इतकी भारावून गेले होते आणि इतकी भावनाप्रधान झाले होते की शब्द क्लीअर आलेच नाहीत. भावना कंट्रोल केल्या आणि मग व्हिडीओ शूट केला. ह्या भावना समर्पित होत्या माझ्या त्या ट्रेकिंग सहकाऱ्यांसाठी ज्यांच्यामुळे मी हे साहस करण्याचं धाडस केलं, ज्यांनी मला पावलोपावली सोबत दिली, प्रोत्साहन दिलं, ट्रेकिंगचे धडे दिले आणि सरावातही मोलाची साथ केली! मा. एव्हरेस्ट ने दर्शन कदाचित म्हणूनचं दिलं की माझ्या येण्यात माझे हे सगळे सहकारी सामावले होते!
असं वाटलं, मा. एव्हरेस्टने दर्शन देऊन “शिवप्रतिमेचाही” मान राखला आणि सह्याद्री ट्रेकिंगच्या ह्या “छत्रपतीला” वंदना केली!
थोडा वेळचं इथ आम्ही होतो पण तो एक अलौकिक अनुभव होता! अभिलाषापूर्तीचा अनमोल क्षण होता! जवळ जवळ अडीच वर्ष मनात बाळगलेली आशा आज पूर्ण झाली होती! आनंद व्यक्त करण्यासाठी मा. एव्हरेस्ट साठी आम्ही एक गाणं देखील निवडलं होतं, “बडे अच्छे लगते है, ये धरती, ये नदियाँ, ये रैना और तुम!” या गाण्यातून ह्या शिखरावर अभिवादन करून आम्ही पुढे निघालो!
ईबीसी समीटवर आमच्या गाईडने फार काळ थांबू दिल नाही. कारण कडाक्याची थंडी आणि काही त्रास होण्याची शक्यता नाकारता येत नव्हती. लुप्त झालेला मा. एव्हरेस्ट, ट्रेकर्स मधील उत्साह आणि समीटचा जोश बघण्यासारखा होता!
समीट वरून आल्यावर पहिल्यांदा वाय-फाय घेतलं साधारण ४०० रु तासाला. आपल्या एक रुपायची किंमत तिथे १.६. दरवेळी तो भागाकार करायचा आणि पैसे द्यायचे. दर नेट आल्यावर घरच्या आणि एस.जी. ट्रेकर्सच्या ग्रुपवर समीटचे फोटो आणि व्हिडीओ टाकला! लगेचच अभिनंदनाचा वर्षाव सुरु!
निघताना मनात विचार होता, मा. एव्हरेस्ट उंचीच्या दृष्टीने (८८४८ मी) भव्यदिव्य आहेच पण त्याची भव्यता ही की त्याने आज मला दर्शन दिलं! त्याच्या सोबत मलाही भव्यदिव्य बनवलं! मा. एव्हरेस्ट दर्शनाने तृप्त होऊन मी निघाले होते खरी पण ती भव्यदिव्यता जपणं, प्रसंगी वृधिंगत करून त्या उत्तुंग शिखराची शान कायम राखण्याची मोठी जबाबदारीही सोबत घेऊन निघाले होते!
आमचा आता ट्रेक असा होता की ईबीसी-गोरकक्षेप-फेरीचे (५३६४ मी ते ४२८० मी)! हा जवळजवळ २५ किमी चा ट्रेक होता (जवळ जवळ ११-१२ तास चालणे). जाताना बऱ्यापैकी उतार होता पण हा ट्रेकने खूप थकवलं! त्यात काय झालं उतार असल्याने बूट घासत होते आणि पायाची बोटे आणि तळपाय हुळंहुळे झाले होते. बघितलं तर तळपायाला फोड आलेला. सुदैवाने त्याचा त्रास झाला नाही. दुसऱ्या दिवशी मी एकावर एक असे दोन सॉक्स पायात चढवले जेणेकरून बूट त्वचेला घासू नये!
फेरीचेला पोहोचायला संध्याकाळचे सात वाजले. शेवटी शेवटी अजिबात त्राण उरले नव्हते. सगळ्यांना वाटलं की त्या दिवशी गोरकक्षेपला स्टे हवा होता. असो. फेरीचेला गावात प्रवेश केला आणि ह्या गावचं वेगळेपण जाणवलं. प्रत्येक घर/हॉटेलला छताला चिमणी होती आणि त्यातून गरम वाफा/धूर बाहेर येत होता. यामुळे गावात शिरल्या शिरल्या एकदम उबदार फिल झालं. इथेही हॉटेल गावाच्या डेड एन्डला. बापरे, तोपर्यंत तग धरणं कमालीचं त्रासाचं झालं! सगळेचं इतके थकले होते की झोपी जाणं सर्वांनी पसंद केलं!
फेरीचे ते नामचे (३४४० मी) हा ट्रेक केला. खतरनाक चढ आणि तेवढाच खतरनाक उतार. त्यात पाऊस पडायला लागला. नामचे च्या दोन तास आधी पूर्ण अंधार पडला आणि मुसळधार पाऊसात भिजलो. आम्हा सर्वांनाच कळेना की काल आणि आज आम्हाला एवढा ट्रेक का करायला लावला? सर्वांचीच थोडी चिडचिड झाली. आमच्या शेर्पा-गाईड लोकांना त्यांच्या घरी जायची घाई आहे का अशी शंका सर्वांनाच आली!
आम्ही आता लो-अल्टीट्युडला येत होतो. सर्वांनाच खूप इच्छा होत होती की आता वेगळं आणि चटपटीत काहीतरी खावं. कोणालाही भात-वरण खायचं नव्हतं. आमच्या गाईडने अजूनही फार मोठ्या प्रमाणात ते खाण्याची परवानगी दिली नव्हती म्हणून फक्त चटण्या बाहेर आल्या!
दुसऱ्या दिवशी मान्जो (२८५० मी) पर्यंतचं अंतर ३-४ तासात पार केलं. लवकर पोहोचल्याने आराम मिळाला आणि इथे मात्र आणलेला सगळा खाऊ बाहेर काढला. कोल्हापूरचं भडंग, खारातली हिरवी मिरची, शेंगदाणे-कारळाची चटणी, गुजराथी फरसाण, फुटाणे, खारे शेंगदाणे इ. सर्वांनी ताव मारला मनसोक्त!
आता परतीच्या टप्प्यावर पोहोचत होतो. आज मान्जो ते लुक्ला (२८०४ मी) अंतर कापणार होतो. हा प्रवास मान्जो (२८५०मी) पासून फाकडिंग (२६२३ मी)आणि लुक्ला (२८०४ मी) असा होता. तीव्र उतार आणि तीव्र चढ असा हा प्रवास होता. मधे मधे दगडी पायऱ्या होत्या आणि अंतर जवळ जवळ १० किमी होतं. ट्रेकचा आजचा १२ वा दिवस होता. १२ दिवस सरासरी ८-१० किमी आणि ६-७ तास आम्ही रोज चालत होतो. शरीर थोडं थकल्यासारखं वाटतं होतं. पाठीवर ओझं घेऊन खांदे आणि मान किंचित दुखायला लागली होती.
चालतं राहिलं तरी ट्रेक काही संपत नव्हता. एक वळण गेलं की दुसरं वळण आहेच, एक चढ गेला की दुसरा आहेचं....बापरे...एक होतं चढ भयानक होता, पायऱ्या खूप होत्या पण त्या चढाई आणि पायऱ्यात एक समान अंतर होतं त्यामुळे शरीराची (विशेषत पायांची) हालचाल एका अंशात (फार तर फार शून्य ते ५० अंशापर्यंत) होती. सह्याद्रीमधले ट्रेक हे ओबडधोबड आहेत आणि आडवे-तिडवे पसरलेले खडक, पायवाट, दगडी पायऱ्या, कडे-कपारी, डोंगर, दऱ्या, घळई, शिड्या, रॉक पॅचेस, जंगल, नद्या-झरे, धरण अशा कित्येक गोष्टींनी व्यापलेले आहेत. इथे शरीराची विशेषत: पायाची हालचाल एका ठराविक कोनातून होतं नाही. माझ्याबाबतीत तर ती शून्य अंशापासून १३० अंशापर्यंत होत असते आणि ते करण्यासाठी शरीर जे स्ट्रेचं करावं लागतं ते जास्त आव्हानात्मक होतं! सह्याद्रीच्या हवामानाशी समायोजन झाले असल्याने ते हवामान हे आव्हान वाटतं नाही! असो.
मान्जो-लुक्ला ट्रेक करताना सर्वांनाच हे फिलिंग होतं की आपण हे असले खतरनाक चढ चढून कसं गेलो? काही चढ तर आठवतही नव्हते. “आपण इतका चढ चढून गेलो” हा आश्चर्यकारक विचार, ही भावना खूप सुखावणारी आणि अभिमानास्पद होती!
फाकडिंग ते लुक्ला ९०% चढ आहे आणि तो ही पायऱ्यांचा! बापरे..नको नको झालं होतं अगदी! लुक्लाला पोहोचले आणि सर्वांनी टाळ्या वाजवल्या! वर्षाने गुलाबपुष्प देऊन स्वागत केलं!
तो क्षण असीम आनंदाचा होता. १२ दिवसापूर्वी सुरु केलेल्या ट्रेक ने आज अंतिम टप्पा गाठला होता! एक एक पाऊल टाकत एकदम संथ गतीने ट्रेक पूर्ण केला असला तरी तो आरोग्यत्रासरहित झाला हे महत्वाचं होतं! हा ट्रेक पूर्ण होणं हा “सह्याद्री ट्रेकिंग” चा विजय होता! (त्याशिवाय दुसरं मी काही केलंच नव्हतं ना)
लुक्ला वरून काठमांडूला दुसऱ्या दिवशी (६ मे २०१७) फ्लाईट होती पण हवामान बदललं आणि संपूर्ण ट्रेक मधे साथ देणाऱ्या सूर्यदेवतेने यावेळी पर्जन्यदेवतेला पुढे केलं! फ्लाईटस रद्द झाल्या. एक पर्याय समोर आला की प्रायव्हेट हेलिकॉप्टरने एका ठिकाणा पर्यन्त जाऊन पुढे काठमांडूपर्यन्त जीपने आठ तासांचा प्रवास! हेलिकॉप्टरवाले १००-१५० डॉलर मागू लागले. हो-नाही निर्णय घेता आणि फ्लाईटस टेक ऑफ वाट पाहीपर्यंत वेळ निघून गेली आणि लुक्लाला मुक्काम करावा लागला!
दुसऱ्या दिवशी सकाळी ८ च्या दरम्यान फ्लाईट मिळाली आणि सर्वांनीच निश्वास सोडला. आजही फ्लाईट नसती मिळाली तर आधीचा पर्याय वापरावा लागला असता कारण पुण्याची फ्लाईट ८ तारखेला होती! इकडे यायचं म्हणजे हा बफर टाईम हातात हवाचं!
काठमांडू मधे सोमवारी सकाळी पशुपतीनाथाचं दर्शन घेतलं.
पुण्यातल्या पर्वती, महालक्ष्मी, तळ्यातला गणपती आणि चतुश्रुंगी दर्शनापासून सुरु झालेला हा ट्रेक प्रवास पशुपतीनाथाच्या दर्शनाने सफळ संपूर्ण झाला असे वाटले!
दुपारी एका सरदारजींच्या हॉटेलमधे जेवलो. सर्व पंजाबी डिशेश! मज्जा..मनसोक्त पेटपूजा! जीभ धन्यधन्य झाली!
७ तारखेला ट्रेकपूर्तीच्या आनंदाप्रित्यर्थ “पीक प्रमोशन” संस्थेने आमच्यासाठी डिनर अरेंज केलं होतं. एका हॉटेलमधे डोसा, उतप्पा, पाणी-पुरी, इडली-सांबर, पाव-भाजी, पराठा, गुलाबजाम असे सर्व पदार्थ आम्हाला मिळाले आणि आम्ही सर्वजण तृप्त झालो!
आम्हाला अशा प्रकारचं ट्रेक रजिस्ट्रेशन कार्ड देखील मिळालं.
८ तारखेला काठमांडू –दिल्ली- पुणे अशी फ्लाईट होती. मी तन्मोय आणि चित्रांश दिल्ली पर्यंत एकाच फ्लाईट मध्ये होतो. नंतर मी आणि तन्मोय पुण्यासाठी निघालो, रात्री ११ च्या दरम्यान पुण्यात पोहोचलो आणि एव्हरेस्ट बेस कॅम्प समीटची सांगता झाली!
ईबीसी ट्रेक: एक अनुभवात्मक विश्लेषण: २४ एप्रिल ते ५ मे असा हा १२ दिवसांचा आणि एकूण १४० ते १५० किमी. ट्रेक समीट प्रवास! राहून राहून मनात येतयं “मी कसा काय ट्रेक समीट करू शकले?”....
काही मुख्य गोष्टी मी केल्या नव्हत्या,
· ट्रेनिंग प्रोग्राम पहिला तर त्यातल्या ९०% गोष्टी मी केल्या नव्हत्या.
· मला हिमालयीन ट्रेकिंगचा अनुभव नव्हता.
· ट्रेकिंगच्या आधी १०-१५ दिवस विश्रांती इ. सारखे नियम मी पाळू शकले नव्हते.
काही मुख्य गोष्टी मी केल्या होत्या,
· दर शनिवार/रविवार सहयाद्री ट्रेकिंग
· आठवड्यातून दोन दिवस पर्वती चढणे-उतरणे
· ट्रेकिंग नसेल तेव्हा सिंहगड चढणे-उतरणे
एव्हरेस्टर भूषण हर्षे ने मला सरावामधे सिंहगड, पर्वती, ट्रेकिंग ह्या गोष्टी सांगितल्या होत्या पण त्याचा कल ह्याकडे होता की ईबीसी ट्रेक आधी २-३ महिने हा सराव केला तरी पुरेसा होतो! तो ते तसं का म्हणतं होता हे मी आता समजू शकते. (अर्थात ट्रेनिंग प्रोगाम मधे लिहिलेल्या गोष्टी तुम्ही करू शकला तर फायदाच होईल. त्या सर्व गोष्टींचा एव्हरेस्ट एकस्पिडीशन ला अधिकाधिक फायदा होत असावा असा विचार माझ्या मनात आला).
तरीही प्रश्न राहतो की मी जो सराव केला त्या सरावावर आधारित मी ट्रेक का पूर्ण करू शकले.
पण माझ्या अनुभवावरून मला जे वाटते ते असे आहे की,
· स्टॅमीना बिल्डींग आणि एन्ड्युरन्स प्रक्टिस साठीचे व्यायाम/सराव मस्ट आहेत.
· ट्रेक दरम्यान चालण्याची आणि श्वासाची गती एक असावी.
· सर्वात महत्वाचं मला हे वाटतं की स्वत:ला ओळखणं महत्वाचं आहे, स्वत:च्या शरीरप्रकृतीला ओळखणं महत्वाचं आहे. त्यानुसार तुम्ही जर उपाय योजले किंवा काळजी घेतली तर त्याचा फायदा नक्कीच होऊ शकेल.
मला स्वत:ला काहीही त्रास झाला नाही. माझा गुडघा देखील दुखला नाही! का? ह्याचं उत्तर शोधण्याचा प्रयत्न मी भरपूर केला पण उत्तर सापडले नाही. कदाचित एकाच अंशात होणारी शरीराची (विशेषत) पायांची हालचाल, पायऱ्या चढण्याचा व्यायाम हे त्यामागे कारण असावं. त्याकाळात माझ्याकडून कॅल्शीयमच्या गोळ्या खाल्ल्या गेल्या नाहीत त्याचा तर काही संबंध नसावा हा विचार देखील आहे. चिकनगुनिया झालेला, इतकी थंडी असे असूनही काही त्रास झाला नाही ही गोष्ट जितकी आनंददायी आहे तितकीच विचार करायला लावणारी!
आमच्या ग्रुपमध्ये एका मुलीला त्रास झाला आणि तिचा ट्रेक पूर्ण होऊ शकला नाही. तिला त्रास का झाला आणि आम्हाला त्रास का झाला नाही ह्याच ठोक, ठाम उत्तर नाही, कदाचित ते कोणीही सांगू शकत नाही.
तिला लुक्लाला पाठवण्यासाठी जी हालचाल झाली ती वाखाणण्याजोगी आहे. आमचा ट्रेक गाईड फुलाजी, वर्षा यांनी फोनाफोनी करून काही मिनिटात हेलिकॉप्टर अरेंज केलं. पुण्यात भूषण ह्या गोष्टी अरेंज करण्यासाठी किती तत्पर होता हे यावेळी लक्षात आले! असो.
हाय अल्टीट्युड, डायमॉक्स आणि त्याचे दुष्परिणाम, हिमालयीन ट्रेक चा अभाव सारख्या गोष्टींचा बाऊ करून ह्या ट्रेकचा विचार न करणं मला वाटतं योग्य नाही.
अडीच वर्ष ट्रेक केल्यानंतर आता फक्त एकच विचार केला होता, “मला ईबीसी ट्रेक करायचा आहे आणि तो आत्ताचं”! त्यासाठी माझ्या हातात असणाऱ्या गोष्टी मी केल्या, जसे, पैशाची बचत (ट्रेकिंग सुरु केल्यापासून मी पैशाच्या बचतीकडे काटेकोरपणे लक्ष दिलं), सुट्ट्यांचा योग्य वापर, एन्ड्युरन्स सराव, आरोग्याकडे विशेष लक्ष (मेनापॉझल वय लक्षात घेऊन तर खूप काळजी घ्यावी लागते, जसे सकस आणि संतुलित आहार, पुरेशी झोप, आनंददायी गोष्टी करणं, भावनांवर नियंत्रण इ.)इ.
ईबीसी ट्रेक, एका दृष्टीने पाहता, मला तसा मोनोटोनस वाटला, मधूनचं तो बोअरिंग पण वाटला. दुसऱ्या दृष्टीने विचार केला आणि मा. एव्हरेस्ट डोळ्यासमोर आणला तेव्हा तो एक आव्हान वाटला! मा. एव्हरेस्ट ने तुम्हाला आणि तुमच्या शरीराला दिलेलं आव्हान! स्वत:कडे खेचून घेण्याची काय प्रचंड ताकद ह्या पर्वतामध्ये आहे! निसर्ग आणि माणूस यांची केवढी मोठी ही चढाओढ!
खरं पाहता हा ट्रेक नॉन-टेक्निकल असला तरी टफ आहे पण निश्चितचं अचीव्हेबल आहे! म्हणूनचं मला वाटतं “स्वत:ला एक संधी देणं” (उचित नियोजन करून योग्य वेळेची वाट पाहणं) हाच “सह्याद्री ट्रेकर्स” च्या मनातील या “पंढरीला” जाण्याचा मूलमंत्र आहे!
दिनांक ६ जुलै २०१७ रोजी ह्या ब्लॉगचे ब्लॉगरवर प्रकाशन श्री. उमेश झिरपे सरांच्या हस्ते झाले. याप्रसंगी मा. उष:प्रभा पागे मॅडम आणि श्री. आनंद पाळंदे सर यांचे आशीर्वाद मला लाभले!
ईबीसी ट्रेक संदर्भात काही महत्वपूर्ण बाबी:
ईबीसी ट्रेकला यायचं तर तो ठरलेल्या शेडूयुलप्रमाणे होईल असं नाही ह्याची मानसिक तयारी करून यायला हवी आणि काहीई दिवसांची मार्जिन ठेऊन प्लॅनिंग करून यायला हवं हे मनात पक्क करा.
ट्रेकसाठी आवश्यक गोष्टी: आम्हाला पूर्तता करण्यामध्ये आवश्यक गोष्टी होत्या,
· फोटो आयडी प्रुफ: पासपोर्ट किंवा इलेक्शन कार्ड
· पासपोर्ट साईज फोटोग्राफ्स
· रु ५०,००० पर्यन्त रक्कम तुम्ही काठमांडूला नेऊ शकता.
· तिथे वेगळे मोबाईल रीचार्ज सिम कार्ड घ्यावे लागते.(ह्याला रेंज नाही असं लक्षात आलं. त्यामुळे सिम कार्ड न घेता ज्या त्या ठिकाणी वाय-फाय चार्जिंग कार्ड घेणं उत्तम)
· मोबाईल /कॅमेरा चार्जिंग (२०० नेपाळी रु), वायफाय चे वेगळे चार्जेस (३००-४०० नेपाळी रु) आहेत.
· काठमांडू ते लुक्ला फ्लाईट: चेक इन १० किग्र आणि केबिन लगेज ५ किग्र
· डाऊन जॅकेट, स्लीपिंग बॅग भाड्याने मिळते,चार्जेस रु १५०-२०० /दिवस
· पूर्ण बाहीचे ड्राय फिट टी शर्ट आणि पॅन्ट
· चांगली ग्रीप असणारे, वॉटर प्रुफ शूज
· ट्रेकिंग पोल (१ किंवा २)
· पाणी गरम राहण्यासाठी मोठा थर्मास
· पाण्याच्या बाटल्या, वॉटर ब्लॅडर
· हॅन्ड सॅनीटायझर/ हॅन्ड वॉश (हॅन्डी)
· अॅन्टी फंगल पावडर हॅन्डी
· सनस्क्रीन लोशन (एसपीएफ ३०-५०)
· माऊथ वॉश (कोलगेट प्लाक्स/लिस्टरिन इ.)
· पॉवर बॅन्क (फ्लाईट मधे ही केबिन बॅग मधे ठेवावी लागते. चेक-इन बॅग मधे अलाऊड नाही)
· सॅनीटरी पॅड्स, पॅन्टी पायनर (स्त्रियांसाठी)
ट्रेकिंग बाबत:
सर्व सामान डफल बॅगेत राहिल, जी बॅग पोर्टर कॅरी करतील.
रोजच्या ट्रेकसाठी पाठीवर एक बॅकपॅक असेल, ज्यात ३-४ ली. पाणी, पोन्चो, फ्लीस जॅकेट, विंड चीटर, स्नॅक्स, कॅप, कॅमेरा असेल. (अन्य वस्तू, प्रत्येकाच्या आवश्यकतेनुसार)
गरम कपडे घालणे आणि भरपूर पाणी पिणे. शक्यतो गरम पाणी पिणे.
मांसाहार, मसाले दार पदार्थ खाणे टाळणे.
स्वत:च्या मनाने औषधे न घेणे.
ट्रेक गाईड कडे फर्स्ट-एड कीट, ऑक्सिजन सिलेंडर असेल.
हाच ट्रेक पुन्हा एकदा माझ्या ट्रेकिंग सहकाऱ्यांसोबत करण्याची इच्छा बाळगून आहे...माझी ही इच्छा नक्कीच पूर्ण होईल ह्याची मला खात्री आहे!
भाग ३: पोस्ट ईबीसी ट्रेक परिणाम आणि यशाचे शिल्पकार
८ मे २०१७ तारखेला रात्री १२ च्या दरम्यान पुंण्यात पोहोचले. ९ आणि १० सुट्टी घेतली होती. ९ ला तर झोप आणि आरामचं केला. तीन दिवस सामान अनपॅक देखील केलं नाही. काठमांडू वरून निघताना वाटलं होतं थकवा गेलाय पण तो गेला नव्हता. १० तारखेला बुद्ध पौर्णिमेची सुट्टी होती. बहीण भेटायला आली आणि येत्नाना बाजरीची भाकरी, पिठलं, आमटी आणि मेथीची भाजी घेऊन आली! घरच्या जेवणाने तोंडाला चव आली आणि भातापासून सुटका मिळाली!
११ तारखेला ऑफिसला रुजू झाले. पोस्ट –ईबीसी ट्रेकचे परिणाम आता
जाणवायला सुरुवात झाली. हे परिणाम तीन स्तरावर होते, आरोग्य, एन्ड्युरन्स व्यायाम आणि दृष्टीकोन!
शारीरिक/आरोग्य:
सुरुवात खरंतर दिल्ली-पुणे विमानापासून. विमानात कानाला दडे बसल्यासारख झालं. कान जड झाल्यासारखे, कानावर खूप ताण आल्यासारखं वाटतं होतं. शेजारी बसलेली मुलगी मला बघून अचंबित झाली होती. मी अशी चेहऱ्यावर थकलेली, कानाला त्रास होतोय. मला तर वाटलं ती नक्की विचारणार. विमानातून उतरलो थोडावेळ ऐकायला हलकसं कमी येत होतं पण घरी येता येता कान बऱ्यापैकी नॉर्मल झाले होते.
-२० ते -१८ डिग्री सेल्सिअस मधून थेट आले ते +३८-४२ डिग्री सेल्सिअस मध्ये. दोन दिवस घरी होते तर बरी होते, पण ऑफिसला म्हणून घराबाहेर पडले आणि हवामानातील आणि तापमानातील बदल बाधला. सर्दी आणि खोकला झाला, घसा बसला, एक-दोन दिवस तर आवाज फुटतं नव्हता, नंतर आवाज घोगरा झाला. नाकात सर्दी अडकली, कान बंद आणि मधून मधून खोकल्याची ढास. बरं घसा दुखत नव्हता, ताप नाही..पण गळयावरील सर्व भाग बधीर. जास्त त्रास झाला तो कानांचा. कान ब्लॉक झाले होते, ऐकायला कमी येत होतं. खुपचं अस्वस्थ करणार फिलिंग. मला सायनसचा त्रास होत होता. विचार केला ह्या गोष्टी पूर्ववत व्हायला त्याचा वेळ त्याला घेऊ दे. मनात आलं अॅक्लमटायझेशन इथही जरुरी आहे की काय? इथून ईबीसी ला जाताना हवामान, तापमान आणि उंची ह्याचा विचार करून अॅक्लमटायझेशन वर इतका भर दिला जात होता की त्याचं टेन्शन यावं. पण ईबीसी वरून येतानाही हवामान, तापमान आणि उंची बदलतेच की मग तेव्हा अॅक्लमटायझेशन वर भर का दिला जात नाही? मला वाटलं दोन दिवस मी घरातच राहिले आणि अचानक घराबाहेर पडले ही चूकचं केली. उच्च तापमानाला हळूहळू सामोरे जायला हवं होतं! अल्टीटयूट आणि कानावर येणारं प्रेशर ह्याचा घनिष्ठ शास्त्रीय संबंध आहेचं की. हा त्रास जायला साधारण १५ दिवस लागले. हे लिहायचं ह्यासाठी की हिमालयीन ट्रेक करून आल्यावर ह्यापुढे ह्या गोष्टी होऊ नयेत म्हणून खबरदारी घ्यायला हवी हा बोध मला झाला.
ईबीसी ट्रेक मुळे शरीराचं वजन ५६ वरून ५२ वर आलं होतं! मुख्यत: कंबर ते गुडघे या भागातील चरबी घटली होती! ऑफिस मधील मुली म्हणायच्या, “मॅडम तुम्ही खूप बारीक झाला आहात, छान दिसताय”. माझी बहीण, जी नेहमी वजन कमी कर म्हणून मागे लागायची ती म्हणे, “तायडे, तुझं वजन चांगलच कमी झालयं, अजून कमी कर.”खरंतर हालचाल करताना मला तसा काही फरक जाणवत नव्हता, पण कुठेतरी स्वत:ला सुनावलं, “सविता, हेच वजन तुला मेंटेन करायचयं”! वजन कमी झालं ते १२ दिवस सतत चालण्याने, रोज गरम पाणी पिल्याने की रोज काही दिवस भात-भाजी खाल्ल्याने?? विचार करण्यासारखी गोष्ट आहे असं वाटलं. हीच जीवनशैली पुढे चालू ठेवली तर कमी झालेलं वजन मेंटेन होईल का? कंबर ते गुडघे याभागातील चरबी कमी होणं खासकरून स्त्रियांमध्ये जिकिरीचं असतं जे माझं झालं होतं. भेटेल तो मुलगी विचारत होती, “काय केलंस?”
चेहरा, बापरे...नाकाचा शेंडा काळा-काळा झालेला (सन स्कीन लोशन म्हणून नाकाच्या शेंडयावर थापायच असतं हं). चेहरा एकंदरीतच टॅन झालेला, थकव्याने मलूल झालेला. त्याला तरतरी यायला, ताजेतवान व्हायला, टवटवीत व्हायला साधारण १५ दिवस लागले!
ट्रेक नंतर हिमोग्लोबिन मुद्दाम केलं. १२.८ वरून ते ११ वर आलं होतं. खूप मोठ्या प्रमाणात ते कमी न झाल्याचं पाहून हायसं वाटलं.
एन्ड्युरन्स व्यायाम:
२१ में पासून पर्वती एन्ड्युरन्स सुरु केला आणि जो बदल अनुभवला तो असा,
ईबीसी ट्रेक करून आल्यानंतर जवळ जवळ १५ दिवसांचा गॅप पडूनही पर्वतीच्या पायऱ्या मी न थांबता, एका दमात चढून जाऊ शकले. यावेळी प्रत्कर्षाने जाणवलेला बदल हा की, पर्वतीच्या काही उंचीच्या पायऱ्या चढताना मी खूप सहजतेने पाय वर उचलून टाकू शकले. एरवी थोडा जोर कंबर आणि पायाला द्यावा लागायचा. ट्रेक करून कदाचित एक सहजता आणि लवचिकता शरीराला प्राप्त झाली आहे असं वाटलं.
दुसरा प्रत्कर्षाने जाणवलेला बदल हा की, पायऱ्यांचा जो चढता स्लोप आहे तो यावेळी असा अंगावर येत नव्हता.
पायऱ्या उतरताना उजवा पाय खूप सहजतेने टाकू शकले आणि उजवा गुडघा दुखत नसल्याने; संपूर्ण पायऱ्या उतरल्यावर उजव्या पायाचा हलकासा व्यायाम, जो मला आधी करावा लागायचा, तो करावासाही वाटला नाही!
उतरताना इतक्या सहजतेने मी पायऱ्या उतरले की त्या उतरल्यावर लक्षात आले की माझा तोल किती चांगल्या तऱ्हेने सांभाळला गेला आहे! आधीच्या तुलनेत अतिशय वेगाने मी पायऱ्या उतरू शकले!
माझ्या ऑफिसला मला ४८ पायऱ्या चढून जावं लागतं. ट्रेक आधी शेवटच्या दोन पायऱ्या बाकी असतांना पायात गोळे आलेले असायचे, तीव्र दम लागलेला असायचा आणि दोन पायऱ्या पार केल्यानंतर क्षणभर थांबावे लागायचे, आता ट्रेक नंतर, पायऱ्या चढताना ह्यातलं काहीच झालं नाही. मी एका दमात आले, पाय भरून आले नाहीत कि थांबव लागलं नाही!
परिणाम अनुभवण्यासाठी दोन ट्रेक खास करून करायचे असं मी ठरवलं होतं. एक केटूएस आणि दुसरा कळसूबाई! केटूएस च्या १५ टेकड्या मी सहज पार करू शकले. टेकडी चढताना थांबव लागत नव्हतं, दम लागत नव्हता. उतरताना तोल सावरून, आधारा विना उतरता येत होतं. वाव...हे फिलिंग जबरदस्त होतं /आहे हं! हाच अनुभव कळसुबाई ट्रेक दरम्यान मी अनुभवला. अगदी सहज, पावसाळ्यात घसरडे सांभाळून, आधाराविना ट्रेक केला आणि शिड्या चढताना देखील अतिशय आत्मविश्वासाने, एकाग्रतेने शिड्या चढून-उतरून पार केल्या!
दृष्टीकोन:
२७ तारखेला नेहमीप्रमाणे पर्वतीला गेले. साधारण २५ जणांच्या मुला-मुलींच्या एका ग्रुप कडून एक व्यक्ती व्यायाम करून घेत होती. पळत पर्वती चढणे, पायऱ्या उलट्या चढणे, एकाला पाटकुळी घेऊन पायऱ्या चढणे इ.. ती व्यक्तीच्या हातात वेताची काठी होती आणि मुलांना तो सपासप बसत होती. खरंतर हे दृश्य मी ट्रेक आधीपण बघितलं होतं. तेव्हा वाटलं, “चला कोणीतरी ह्या मुला-मुलींकडून व्यायाम करून घेतयं हे महत्वाचं. त्यांना शारीरिक रित्या फिट करताय हे महत्वाचं. मग काठीने मारून का असेना. पण ह्यावेळी ते पाहताना मी खूप रेस्टलेस झाले. वाटलं मारून ह्या मुलांकडून व्यायाम करून घेण्यापेक्षा ह्यांना स्वयंशिस्त का लावत नाहीत? मी केलेल्या सरावातून मला हे कळाल होतं की व्यायाम सरावात दोन गोष्टी महत्वाच्या आहेत, स्वयंशिस्त आणि स्व-प्रोत्साहन! ते असेल तर सातत्य राहतं आणि दीर्घकालीन ध्येयासाठी माणूस तयार होतो. ह्याचचं शिक्षण ह्या मुलांना द्यायला हवं.
त्याच दिवशी बसमधून येताना सहज काढलेल्या तिकीटाकडे लक्ष गेलं आणि आधी कधीही न आलेला विचार मनात आला. काय कमाल केली ह्या तिकिटाने! खरंतर तीन तिकिटांनी! के.ई. हॉस्पीटल ते स्वारगेट (१), पर्वती पायथा ते स्वारगेट (२) आणि स्वारगेट ते के.ई. एम हॉस्पीटल (३)! सातत्य राखून, न कंटाळता ही तिकीट काढायला काय सुरुवात केली त्यांनी मला आयुष्यात लॉटरीच मिळवून दिली! ईबीसी ट्रेक समीटची लॉटरी! ईबीसी ट्रेक आधी ही तिकिटं मी कचऱ्याच्या ढिगात नाहीतर डब्यात टाकून द्यायची. पण आज..ती अगदी जपून ठेवली, त्याचा फोटो काढला आणि ब्लॉगचा तो एक भाग झाला. खरंतर दिवसाची १५ रुपयांची ही तिकिटं पण आज मला ती अनमोल वाटतं होती!
ह्या समीट ने एन्ड्युरन्स सराव (ट्रेक करत नसाल तरी एक व्यायाम म्हणून) किंवा सातत्याने केलेल्या व्यायामाचं महत्व, आयुष्यासाठी ठासून मनावर कोरलं.
ऑफिस मध्ये सहकाऱ्यांच्या दृष्टीकोनाची गंमत वाटली. स्वत:च्या मुलासोबत खेळताना एकाचा अॅक्सिडेंट झाला. त्याने १५ पेंक्षा जास्त दिवस रजा घेतली. ती गोष्ट जस्टीफाईड होती. मी ट्रेकिंग साठी घेतलेली रजा...टोटली नॉट जस्टीफाईड!
ईबीसी ट्रेक नंतर मिळालेल्या प्रतिक्रिया:
माझ्या ऑफिस मधे माझ्या ह्या साहसाबद्दल एका अमेरिकन सहकाऱ्याला जेव्हा हे कळलं तेव्हा तो म्हणे, “Savita, I am jealous”!
माझ्या फ्रेंडसर्कल मधे खूप जणांची प्रतिक्रिया ही होती की, “ही खूप मोठी अचिव्हमेंट आहे”!
“ब्लॉगची वाट पाहतोय” ही प्रतिक्रिया तर ट्रेकिंग सहकाऱ्यामधे प्रत्येकाचीच होती.
“मॅडम एव्हरेस्ट ला जाऊन आल्यात” असं ऐकायला मिळालं की स्पष्ट कराव लागायचं “एव्हरेस्ट बेस कॅम्प, एव्हरेस्ट शिखराचा पायथा”.
खूप जणाचे मेसेज आले, फोन आले. “यु फायनली डीड इट” ही सर्वांचीच प्रतिक्रिया होती.
विशाल म्हणे, “तुमचं पाहून मुलं आता ट्रेक (सह्याद्री/हिमालयीन) करण्यासाठी पुढे येतील”.
ट्रेकिंग सहकारी म्हणे, “मॅम, तुम्ही फेमस झालात आता. प्रत्येक ट्रेकिंग ग्रुपला वाटेल तुम्ही त्यांना ट्रेकला ज़ॉइन करावं”.
“तुम्ही ईबीसी करून आलात आता तुमच्यासाठी काय अवघड आहे?” अशी एक धारणा झाली आहे.
ट्रेक कोऑर्डीनेटर व्हाल का? आजचा ट्रेक तुम्हाला लीड करायचाय”..अशी पण प्रतिक्रिया समोर आली.
"शॉकिंग” न्यूज अजूनही “शॉकिंग” न्यूजचं आहे. “मॅम, (इतक्या कमी ट्रेकिंगच्या बळावर) ईबीसी ला चालल्यात?” हा आश्चर्याचा धक्का होता! आता “मॅमचं ईबीसी समीट झालं?”( त्याचं कमी ट्रेकिंगच्या बळावर)खरंच शॉकिंग आहे!
अभिनंदनाचा वर्षाव झाला. ट्रेक सहकारी भेटायला घरी आले. माझे अनुभव ऐकले. ट्रेक क्षेत्रातील सहकाऱ्यांना त्याची महती जास्त जाणवली. तेव्हा सारखी एका उक्तीची आठवण होतं होती, “जावे त्याच्या वंशा तेव्हा कळे”...
ईबीसी ट्रेक समीट हे यश आणि परिश्रम माझे असले तरी त्याचे शिल्पकार माझे ट्रेक सहकारी आहेत. त्यांच्या योगदानाचा उल्लेख केल्याशिवाय हा ट्रेक समीट पूर्ण होऊ शकत नाही.
ह्यामधे सर्वात महत्वाचं योगदान आहे ते शिव पेंडाल ह्या ट्रेक सहकाऱ्याचं! “ट्रेक कसा करायचा” ह्याचे धडे याने मला दिले. ट्रेकिंग स्टिक कशी वापरायची, कशी धरायची, स्प्रिंग असलेल्या स्टिकचे फायदे काय आहेत, नी-कॅप वापरण्याचे फायदे, चढाई-उतराई वर पाय कसा ठेवायचा चढाई दरम्यान दम/धाप लागत असेल तर काय करायचं, वॉटर ब्लॅडर आणि हेड टॉर्च वापरण्याचे फायदे काय आहेत इ. इ. त्याच्याकडून मिळालेल्या ह्या धड्यांनी माझं ट्रेकिंग समृद्ध होण्यास आणि मी सक्षम होण्यास मदत झाली!
राहुल जाधव, हा असाच एक ट्रेक सहकारी. माझ्या ट्रेक करण्यामागील प्रयत्नांना समजून-उमगून, माझे वय, व्यायामाचा अभाव आणि ट्रेक क्षमता यांना गौण मानता त्याने जपलेला पेशन्स, संवेदनशीलता आणि सह-संवेदनामुळे मला एकामागोमाग एक ट्रेक करत राहण्याचं सामर्थ्य लाभत गेलं!
आलेख प्रजापती, त्याच्या बरोबरच्या पहिल्याचं ट्रेकमध्ये त्याने मा. एव्हरेस्टविषयी सांगितलं आणि त्याने सांगितलेल्या माहितीवर प्रभावित होऊन मी मा. एव्हरेस्ट दर्शनाची आशा बाळगली!
मिलिंद राजदेव, इतिहासप्रेमी, खासकरून शिवकालीन इतिहासात रुची बाळगणारा अभ्यासू मुलगा. ट्रेकर्स ने गड-किल्ल्यावर ट्रेक करताना कशा प्रकारची दृष्टी आणि अभिमान बाळगावा हे मी त्याच्याकडून शिकले!
ज्ञानेश्वर गजमल, शंकर स्वामी, अनिकेत घाटे हे ट्रेक सहकारी असे आहेत ज्यांनी नेहमीच माझ्यावर आणि माझ्यातील क्षमतांवर विश्वास ठेवला! ज्ञानेश्वर (डॅनी) सोबत केलेला पहिला केटूएस ट्रेक, शंकर आणि अनिकेत सोबत केलेला विसापूर आणि ढाक बहिरी ट्रेक जणू सुवर्ण अक्षरात लिहिले गेलेले शिलालेख आहेत!
|
डावीकडून: ज्ञानेश्वर गजमल, राहुल जाधव, विशाल काकडे, शंकर स्वामी, आलेख प्रजापती, अनिकेत घाटे
|
प्रतीक खर्डेकर, अत्यंत अनुभवी, उत्साही, एक वेगळ्या प्रकारची ट्रेक दृष्टी बाळगणारा हा सहकारी. ट्रेक आनंदाने आणि ताणरहित कसा करायचा हे ह्या मुलाकडून मी शिकले!
ह्या सर्वांनी माझा ट्रेकिंगचा पाया मजबूत केला आणि प्रशांत शिंदे, ओंकार यादव, परेश पेवेकर, स्मिता राजाध्यक्ष, तौसीफ सैय्यद, यज्ञेश गंद्रे यांनी तो पाया तसाच मजबूत राहण्यासाठी मला साथ केली! तितक्याच ताकदीने, तितक्याच समर्थपणे, तितक्याच संवेदनशीलतेने, तितक्याच आक्रमकतेने त्यांनी माझ्यावरचे ट्रेकिंग संस्कार चालू ठेवले!
|
डावीकडून: तौसीफ सैय्यद, ओंकार यादव, विशाल काकडे, प्रशांत शिंदे, स्मिता राजाध्यक्ष
|
मिहीर मुळे सोबत केलेला हरीश्चंद्रगड ट्रेक जणू एक परीस स्पर्श आहे!
तेजस मधाळे सोबत ढाक बेस ते भिवगड ट्रेक करत असताना तेजस मधील ट्रेकरची ओळख झाली. ट्रेकिंग हे एक "डीटरमीनेशन" आहे आणि त्यामुळे सर्व परिसीमा आणि आव्हाने कुचकामी होऊ शकतात ह्याची जाणीव तेजसला भेटून झाली!
विशाल काकडे, एक असा मुलगा ज्याने प्रत्येक ट्रेकला मोटीव्हेट करून, सपोर्ट, वेळप्रसंगी माझ्यासाठी वेगळी कार्यपद्धती अमलात आणून माझे ट्रेक चालू ठेवण्यात मोलाची भूमिका निभावली! माझ्या ट्रेकिंग मधील प्रगतीचा, ईबीसी साठी केलेल्या सरावाचा, सुरुवातीपासूनचा तो एकमेवाद्वितीय साक्षीदार आहे! हस्तांदोलन करून “वेल डन मॅम” म्हणताना त्याच्या डोळ्यात दिसलेली कौतुकाची झलक मला नेहमी त्याच्यासोबत ट्रेक करायची प्रेरणा देत राहिली! म्हणूनच, की काय माझे जवळ जवळ ३० ट्रेक्स त्याच्यासोबत झाले आणि आमचे तीन वर्षापासूनचे हे असोसिएशन ट्रेकिंग क्षेत्रात अद्वितिय असा मानाचा तुरा आहे!
राजकुमार डोंगरे, उषा बालसुब्रमण्यम आणि प्रसाद देशपांडे हे असे ट्रेक सहकारी ज्यांनी ट्रेक म्हणजे फक्त गड-किल्ले, त्यांचा इतिहास, पुराणकथा नाहीतर ट्रेक मार्गावर दिसणारी विविध पाने, फुले, पक्षी, प्राणी, कीटक, फुलपाखरे आणि फोटोग्राफी इ. देखील ट्रेकचा अविभाज्य घटक आहेत ह्याची ओळख करून दिली!
रवी इनामदार, भगवान भोई, गुरुदास चौहान, अमित डोंगरे इ. सारखे अनेक सहकारी आहेत ज्यांची ट्रेकमध्ये मोलाची साथ मिळाली!
ह्या सर्वांच माझ्या ट्रेकमधील योगदान अग्रगण्य आहे. कदाचित म्हणूनच केवळ ट्रेकिंगच्या जोरावर मी ईबीसी समीट करू शकले!
जीजीआयएम ची निवड आणि श्री. उमेश झिरपे सर, भूषण हर्षे, आनंद माळी, गणेश मोरे, आशिष माने यांची प्रत्यक्ष भेट आणि त्यांनी सांगितलेले एव्हरेस्ट एक्सपीडीशनचे अनुभव यामुळे ईबीसी ट्रेकच्या निर्णयावर फेरविचार करण्याची आवश्यकता भासलीचं नाही!
|
वरील फोटोत डावीकडून: आशिष माने, श्री. उमेश झिरपे सर, गणेश मोरे
खालील फोटोत डावीकडून: भूषण हर्षे, आनंद माळी आणि डॉ. सुमित
|
पीक प्रमोशन चे केसबजी, पासंगजी, आमचे ट्रेक गाईड फुलाजी आणि कामाजी आणि शेर्पा, श्रींग, सोनम आणि राय दाय ह्यांच्या मार्गदर्शनामुळे ट्रेक सहज, सुलभ होण्यास मदत झाली!
|
डावीकडून: कामीजी, श्रींग, फुलाजी, सोनम, राय दाय
|
माझे ईबीसी ट्रेक सहकारी तन्मोय माविनकुर्वे, प्रीती पवार, दीपा सोमय्या गीतांजली देशमुख, रोहिणी जोशी, विनोद जैन,चित्रांश श्रीवास्तव आणि वर्षा बिरादर यांच्या आभार उल्लेखाशिवाय हा ब्लॉग पूर्ण होऊ शकणार नाही!
मी ईबीसी ट्रेक समीट केल्याच समजल्यावर माझ्या बहिणीने मेसेज मधे लिहिलं होतं, “अ फिदर इन ताई्ज कॅप”!
माझ्या आईच्या आवडीच्या गाण्यात तळ्यातल्या पिलाचे भय वाऱ्यासवे पळून जाते आणि एकदा पाण्यात पाहताना त्याला कळून येते की तो एक “राजहंस” आहे!
मीच काय पण प्रत्येक ट्रेकर "राजहंस" बनू शकतो ह्याची जाणीव ईबीसी ट्रेक ने मला करून दिली!
मला कल्पना आहे की तुम्हा सर्वांनाच ईबीसीचं काय अन्य बरेच हिमालयीन ट्रेक करण्याची इच्छा आहे. मी आशा आणि प्रार्थना करते की लवकरचं तुमची इच्छा पूर्ण व्हावी, तुमच्याही टोपीत स्व-मानाचा तुरा यावा आणि तो “राजहंस” तुम्हालाही दिसावा!