बघा कसा वाटतोय!
Google Drive Link
https://drive.google.com/file/d/133QdGsOBN4kEjMYL80bWl_Yj-RtbQ-VF/view?usp=sharing
You Tube Link
https://youtu.be/TszSDqEkHH4
नक्की अभिप्राय कळवा!
#Trekking in Sahyadri
ओढ....आकर्षण.....
कधी, कसे निर्माण झाले कुणास ठाऊक. त्याच्या वरचे लेख,
ब्लॉग, वर्णन, अनुभव वाचत होते. फोटो आणि व्हिडीओ पाहत होते. तितकीच गुंतत गेले.
ओढ तितकीच तीव्र झाली...
ओढ! भेट झाली नाही तोपर्यंत जीवाची नुसती घालमेल..अस्वस्थता!
त्या अस्वस्थतेशी सामना करणं महाकठीण! प्रतीक्षा हेच उत्तर जणू!
एखाद्या निर्जीव गोष्टीची इतकी तीव्र ओढ असू शकते का? का
आहे ही ओढ? भेटीचे फलित असे काय असणार आहे? विचारांचा नुसता कल्लोळ....
चार वर्ष सरली..
संयम. योग्य वेळेची प्रतीक्षा! आकर्षणात नसतं बहुतेक.
उतावीळपणा नव्हताच! जे वाटत होते ते वरंवरचं नव्हतं. बाह्यस्पर्शी नव्हतं.
ओढ च ती! संयम, अंत:स्पर्शी, खोल, गहन आणि मनसुखद!
नेत्रसुखद म्हणावं तर दूर झाली असती ओझल होण्याची शक्यता!
१६ फेब्रुवारी २०२०. सह्याद्रीमधील भटकंतीने त्याची भेट घडवलीच!
प्रथम दर्शन! थोडं दुरूनच! आत्यंतिक प्रबळ, भावना उत्कट
करणारी प्रथम भेट! आजूबाजूच्या असंख्य डोंगररांगांना चिरत तो डोळ्यात सामावला.
सह्याद्रीतील एक अजब-गजब निसर्गाविष्कार! भौगोलिक आश्चर्यच
म्हणा ना.....
तैलबैला! किल्ला नव्हे बरं का. "बैलतळ" नावाने
इतिहासात उल्लेख आढळतो. प्राचीन व्यापारी घाटवाटांवर टेहळणी करण्याचे ठिकाण! अफाट,
अजस्त्र कातळभिंती. एका भेगेमुळे दुभागलेल्या तरीही जोडलेल्या!
घनगडावरून दिसलेले त्याचे विहंगम दृश्य! बघतच रहावे असे
राजबिंडे, बलदंड, आधारवट रूप.....
ओढ.....तैलबैलाच्या पायथ्याशी जाण्याची! पदस्पर्श करण्याची!
गाडी घनगडावरून निघाली. तैलबैला गाव जवळ येऊ लागले. कातळभिंतीची
अजस्त्रता, भव्यता अधिकच गडद झाली.
तैलबैलाच्या पायथ्याशी गाडी लावली. चढण चढायला सुरु केली.
अवघड नव्हती चढण. धीम्या पावलांनी चढायला घेतलं तरी फारतर अर्धा तास! युवापिढी तर
दहा मिनिटात माथ्यावर जाईल.
धापा टाकत टाकत मी माथ्यावर आले. भिंतीचे प्रथम दर्शनी अवाढव्य
रूप पाहून स्तब्ध झाले. पाय थबकले. डोळे विस्फारले. नजर फोफावली. नव्वद अंशात मान
मागे झुकली. भुवया उंचावल्या. तोंडाचा "आ" रग लागेपर्यंत फाकला. छातीत
धडधडले....
ओढ....हेच ते सगुण-निर्गुण रूप पाहण्याची!
ती अवाढव्य, अजस्त्र, काळीकभिन्न, कातळ भिंत....निव्वळ ओबडधोबड!
सौंदर्य! मात्र अफलातून! विस्मयकारक!
माझी उंची पाच फुट! दोन भिंतीची उंची २०० ते २५० फुट!
मानेला प्रचंड रग लागली. मान खाली झुकली....
किती दिलखेचक हा अविष्कार! हा अविष्कार अनुभवण्याची ओढ....
सह्याद्री मुळात उगम पावला तो ज्वालामुखीतून. ज्वालामुखीच्या
उद्रेकातून जो लाव्हारस बाहेर आला तो थंड होताना विस्मयकारक रचना तयार झाली.
तैलबैला हे त्याचे एक उदाहरण. हा भाग डेक्कन ट्रॅप म्हणून प्रसिध्द आहे. कठीण
खडकांची हि रचना. कुठे सुळके तर कुठे कातळभिंती! भू-शास्त्रीयदृष्ट्या अशा
सुळक्यांना "व्होल्क्कॅनिक प्लग" तर कातळभिंतींना "डाइक" असे
म्हणतात. तैलबैलाच्या अवाढव्य भिंती "डाइक" ची अप्रतिम रचना आहे.
तैलबैला अर्थात कावडीचा डोंगर! घनगड, केवणीचे पठार, खडसांबळे
लेणी, सुधागड, सरसगड, कोरीगड इ. सारख्या सह्याद्रीतील दुर्ग-सुळक्यांनी मोहित हा
परिसर. कोकणातून येणाऱ्या वाघजाई, सवाष्णी
घाटवाटा.. ज्यांच्यावर टेहळणी करण्यासाठी खास हा तैलबैला!
भिंतीच्या बाजूबाजूने चालत आलो जिथे व्ही आकाराची भेग, दरी,
खिंड आहे. उजव्या भिंतीला अंकर लावलेले दिसले. ह्या भिंतीची चढाई हा थरार मी
वाचलेला...
सूर्य अस्तास आलेला. तैलबैलाच्या कातळभिंतीच्या पाशात विसावा
घेत समोर अस्ताला जाणारा सूर्योदय पाहताना वाटलं..ती ओढ जणू ह्याक्षणासाठीच
होती...
सूर्यदेव अस्त झाले. आमची पावले परतीला निघाली.
ओढीची आस, घालमेल, अस्वस्थता कुठल्या कुठे लुप्त झालेली.....
मन शांत शांत भासले.....
ओढपूर्तीचा भाव होताच पुरा खास....
शिंपी पक्षी, राखी चिमणी, कोकिळा, घार, लालबुड्या बुलबुल, शिपाई बुलबुल...बापरे...काही नावे नुसतीच ऐकून होते. काही नावे तर उच्चारता देखील येत नव्हती. अशी विद्वत्ता असताना चक्क हे सारे पक्षी काही फुटांवर प्रत्यक्ष डोळ्यांनी बघता यावेत. ते हि काही शारीरिक परिश्रम न घेता. आहे ना अचंबित करणारी पण सुखद वार्ता!
हा सुखद अनुभव दिला कोव्हीड-१९ अर्थात कोरोना ह्या जगभरात पसरलेल्या आजाराने! आजार हा क्लेशदायकच! पण त्याने काही आरोग्यसंपन्न आणि जीवनशैलीला नवीन आयाम देणाऱ्या सवयी आत्मसात करण्यास भाग पाडल्या. त्याच कोरोना मुळे हा पक्षीवृंद माझ्या घराच्या खिडकीबाहेर डोलू लागला.
आमच्या खिडकीबाहेर मुख्यत: दोन झाडे आहेत, पिंपळ आणि पांढरी सावर. पिंपळावर गुळवेळीचा सुरेख वेल बहरला आहे. त्याची लालचुटुक फळे पानांच्या हिरव्या रंगावर जणूकाही लाल बुट्टेच! कोरोना काळातील लॉकडाऊन मध्ये पुण्यात सर्वत्र माणसांसाठी संचारबंदी असताना पक्षांचा मुक्त संचार मी मनसोक्त अनुभवला.
पक्षांचे निरीक्षण करण्यात तासन तास कसे सरायचे समजून यायचं नाही. रोज सकाळी ७ ते १० आणि संध्याकाळी ५.३० ते ७ हा पक्षांच्या मुक्त वावराचा पिक पिरीयड!
१८ मार्च पासून हा बासरीस्वर सुरु झाला. हो, बासरीस्वरच! श्रीकृष्णाच्या मधुर बासरीने सारे गोकुळ मंत्रमुग्ध होत असे असे वाचलेलं. त्याचा जीता-जागता अनुभव ह्या पक्षांच्या सुरेल कंठस्वरांनी दिला. पहाटे चार वाजल्यापासून कंठस्वरांची जुगलबंदी जी सुरु होत असे तो शेवटी रात्री मी निद्रिस्त व्हायची!
मे महिना उजाडला. आता तेच तेच पक्षी पहिले कि मनोमन आर्जव होत असे "अरे आता नवीन पक्षी येऊ दे रे"!
२१ मे ! आजवर ज्या सख्या झाल्या त्या माझ्या सख्या पक्षांनीच शेवटी माझे आर्जव ऐकले.
दुपारचा पावणे तीनचा सुमार. ऑफिस टीम सोबत स्काईप कॉल साठीचा मेसेज नेटवर्क नसल्याने जात नव्हता. खिडकीपाशी आले. मेसेज जाण्याच्या प्रतीक्षेत असताना, पिंपळाच्या झाडावर "कुई वुई" असा काहीसा आवाज आला. आतापर्यंत हा आवाज कधीच ऐकण्यात आला नव्हता. डोळे भिरभिरले, कान टवकारले. आवाजाचा मागोवा घेत घेतच खिडकीपाशी ठेवलेला सोनी सायबर शॉट कॅमेरा हातात घेतला. कॅमेरा ऑन करतकरतच पक्षाच्या आवाजाचा मागोवा सुरु ठेवला. वसंत ऋतू सुरु झाल्याने पिंपळ हिरव्या गर्द पानांनी डवरलेला. त्या गर्द पानांच्या पाशात पक्षी दिसणार तरी कसा. आवाज कुठून येतोय हेच उमगेना. पाच-सात मिनिट असेच गेले. अचानक पक्षी उडाला. माझ्या नजरेच्या टप्प्यात आला. अगदी माझ्या समोर!
पक्षावर नजर स्थिरावली आनंदाने मी मोहरले. चक्क एक नवीन पक्षी ! माझ्या वृंदावनात आकंठ बुडालेला. कॅमेरा त्याच्यावर फोकस केला. क्लिक..क्लिक..क्लिक...
आतापर्यंच्या अनुभवातून शिकलेले, पक्षी कॅमेऱ्याची चाहूल घेतो. लगेच उडन-छु! फोटो पक्षावर केंद्रित करताना मनात तोंडाने म्हणत राहिले, " थांब जरासा..थांब जरासा"!
अखेर पक्षी कॅमेऱ्यात आला. तो उडेल तसा कॅमेरा फिरवत ठेवला. क्लिक करत गेले....
पक्षाला लोकेट करण कठीण जात होत. कारण पानांच्या रंगात त्याचा किंचित करडा/राखाडी/मातकट रंग उठून येत नव्हता. डोळ्यांचा चांगलाच व्यायाम झाला. त्याच्या पाठी कॅमेरा लावणे ..बापरे..पाळत ठेवणं म्हणजे काय हे ह्यानेच शिकवलं.
पिंपळावर बसतोय कि, पांढऱ्या सावरीवर, किती वेळ स्थिरावतोय, चोच-पंख, मान, डोळे इ. सर्व कसे डोलत आहेत, पक्षाचा आकार, रंग...बापरे...न्याहाळायचं तरी काय काय...
आकस्मिक घबाड हाती आल्यावर विस्मयतेतून मिळणारा आनंद मी अनुभवत होते.
कॅमेऱ्यात त्याला घेताना त्याच नाव कोणाला माहित होतं...त्यावेळी खरंतर नाव, गाव, फळ, फुलं..सर्व सुचायला हवं..पण कसलं काय..त्याच्या लकबी न्याहाळताना मी स्वत:ला विसरले ...
असो. स्वत:चा अर्धा तास छानपैकी माझ्या नावावर करत तो भुर्रकन उडाला. मंतरलेले शरीर आणि मन पूर्वपदावर आले. जाणीव सजग झाल्या. कंबर ताठरलेली, डोळे ताणावलेले, हात आखडलेले, मान मोडलेली...
शिणावलेले अवयव ताणरहित व्हायला अर्धा तास लागला. तेव्हा कुठं आठवलं "अरे पण पक्षी कोणता? नाव काय?"
कुठेतरी, केव्हातरी पक्षाचा फोटो पाहिलेला. पूसटसं नाव आठवल...Hornbill ! Whatsapp ग्रुप वर नावाची खात्री झाली , Indian Grey Hornbill (Ocyceros Birostirs) राखी/करडा धनेश!
गुगल सर्च मारला..धनेश, धनचिडी, राखी शिंगचोचा! एकामागोमाग एक नावांची सुरेख लगड!
राखाडी काया, डोके काळसर, चोच किंचित पांढरी-पिवळसर, तपकिरी डोळे, अणकुचीदार चोचीवर एक शिंग....
माझ्या वाचनात लोकसत्ता मधील अमृता राणे यांच्या धनेश पक्षावरील कार्याचा लेख वाचण्यात आला. धनेशला "जंगलाचा शेतकरी " म्हणतात. बिया पसरवण्याचे मोलाचे काम हा पक्षी करतो. त्यामुळे जैवविविधता टिकून राहते.
श्री. राजू कसंबे सर यांच्या "मायाळू धनेशाचे गुपित" या पुस्तकाचा परिचय वाचण्यात आला. धनेशाला "पक्षांमधील गेंडा" म्हणतात असा त्यात उल्लेख आहे.
धनेश पक्षांचा आकार, परीघ, लांबी, नर-मादी, उंडी उबवण्याचा काळ, तो काय खातो, कुठे सापडतो..इ.इ. ह्याबद्दल सर्व माहिती गुगलवर आहेच.पक्षी तज्ञांनी अभयसात्मक खूप निरीक्षणे नोंदवलेली आहेत. ह्या ब्लॉग चा उद्देश ती माहिती पुन्हा इथे देण हा नसून त्याला न्याहाळताना मी काय काय अनुभवल, मला काय भावलं हे तुम्हाला सांगण हा आहे. तर मग आपल्या उद्देशाकडे येऊ..
माझ्या वृंदावनात तो आला तो वाट चुकून! वाटसरूचं म्हणूयात ना...झाडाच्या फांदीवर बसताना मानेची, शरीराची जी हालचाल करत होता त्यातील तालबद्धता पाहणं हा खरा आनंदी क्षण!
खूप काळ स्तब्ध होता. इथे येण्याचा त्याचा उद्देश For a change असेल कदाचित! कारण इथे काही नाविन्यपूर्ण त्याला दिसले अशी अधीरता त्यात जाणवली नाही. थोडा गारवा त्याने अनुभवला असेल इतकेच काय ते...
नाही पांढऱ्या सावरीचा कापूस त्याला आकृष्ट करू शकला कि नाही गुळवेलीची लालचुटुक फळे भुरळ घालू शकली!
क्षणभर विसाव्याला आलेला वाटसरू...माझे वृंदावन मोहित करून आणि माझी धनाची अर्थात ज्ञानाची कवाडे खुली करत भुर्र उडाला....
माझे वृंदावनावर जणू लगेच संचारबंदीचे सावट आले....एकदम निस्तब्ध शांतता....
धणेशाचा कंठस्वर ऐकण्यास कान आतुर आहेत, डोळे भिरभिरत आहेत....
माझे वृंदावन त्याचा वावर पुन्हा अनुभवण्यासाठी कायमच राहील धनेशाच्या प्रतीक्षेत .........
