कात्रज टू सिंहगड (केटूएस) ट्रेक (K2S Trek) Video


फोटोंची फटकेबाजी करत, प्रत्येक फोटोला कॉमेंट्री देत व्हिडिओ बनवण्याचा हा पहिलाच प्रयत्न:

माझ्या आवडत्या ट्रेकचा!


 


बघा कसा वाटतोय!

Google Drive Link

https://drive.google.com/file/d/133QdGsOBN4kEjMYL80bWl_Yj-RtbQ-VF/view?usp=sharing

You Tube Link

https://youtu.be/TszSDqEkHH4

नक्की अभिप्राय कळवा!

#Trekking in Sahyadri


ओढ...... संयम, अंत:स्पर्शी, खोल, गहन आणि मनसुखद!

 ओढ....आकर्षण.....

कधी, कसे निर्माण झाले कुणास ठाऊक. त्याच्या वरचे लेख, ब्लॉग, वर्णन, अनुभव वाचत होते. फोटो आणि व्हिडीओ पाहत होते. तितकीच गुंतत गेले. ओढ तितकीच तीव्र झाली...

ओढ! भेट झाली नाही तोपर्यंत जीवाची नुसती घालमेल..अस्वस्थता! त्या अस्वस्थतेशी सामना करणं महाकठीण! प्रतीक्षा हेच उत्तर जणू!

एखाद्या निर्जीव गोष्टीची इतकी तीव्र ओढ असू शकते का? का आहे ही ओढ? भेटीचे फलित असे काय असणार आहे? विचारांचा नुसता कल्लोळ....

चार वर्ष सरली..

संयम. योग्य वेळेची प्रतीक्षा! आकर्षणात नसतं बहुतेक. उतावीळपणा नव्हताच! जे वाटत होते ते वरंवरचं नव्हतं. बाह्यस्पर्शी नव्हतं.

ओढ च ती! संयम, अंत:स्पर्शी, खोल, गहन आणि मनसुखद! नेत्रसुखद म्हणावं तर दूर झाली असती ओझल होण्याची शक्यता!

१६ फेब्रुवारी २०२०. सह्याद्रीमधील भटकंतीने त्याची भेट घडवलीच!

प्रथम दर्शन! थोडं दुरूनच! आत्यंतिक प्रबळ, भावना उत्कट करणारी प्रथम भेट! आजूबाजूच्या असंख्य डोंगररांगांना चिरत तो डोळ्यात सामावला.



सह्याद्रीतील एक अजब-गजब निसर्गाविष्कार! भौगोलिक आश्चर्यच म्हणा ना.....

तैलबैला! किल्ला नव्हे बरं का. "बैलतळ" नावाने इतिहासात उल्लेख आढळतो. प्राचीन व्यापारी घाटवाटांवर टेहळणी करण्याचे ठिकाण! अफाट, अजस्त्र कातळभिंती. एका भेगेमुळे दुभागलेल्या तरीही जोडलेल्या!

घनगडावरून दिसलेले त्याचे विहंगम दृश्य! बघतच रहावे असे राजबिंडे, बलदंड, आधारवट रूप.....

ओढ.....तैलबैलाच्या पायथ्याशी जाण्याची! पदस्पर्श करण्याची!  

गाडी घनगडावरून निघाली. तैलबैला गाव जवळ येऊ लागले. कातळभिंतीची अजस्त्रता, भव्यता अधिकच गडद झाली.



तैलबैलाच्या पायथ्याशी गाडी लावली. चढण चढायला सुरु केली. अवघड नव्हती चढण. धीम्या पावलांनी चढायला घेतलं तरी फारतर अर्धा तास! युवापिढी तर दहा मिनिटात माथ्यावर जाईल.

धापा टाकत टाकत मी माथ्यावर आले. भिंतीचे प्रथम दर्शनी अवाढव्य रूप पाहून स्तब्ध झाले. पाय थबकले. डोळे विस्फारले. नजर फोफावली. नव्वद अंशात मान मागे झुकली. भुवया उंचावल्या. तोंडाचा "आ" रग लागेपर्यंत फाकला. छातीत धडधडले....

ओढ....हेच ते सगुण-निर्गुण रूप पाहण्याची!

ती अवाढव्य, अजस्त्र, काळीकभिन्न, कातळ भिंत....निव्वळ ओबडधोबड! सौंदर्य! मात्र अफलातून! विस्मयकारक!

माझी उंची पाच फुट! दोन भिंतीची उंची २०० ते २५० फुट!



मानेला प्रचंड रग लागली. मान खाली झुकली....

किती दिलखेचक हा अविष्कार! हा अविष्कार अनुभवण्याची ओढ....


सह्याद्री मुळात उगम पावला तो ज्वालामुखीतून. ज्वालामुखीच्या उद्रेकातून जो लाव्हारस बाहेर आला तो थंड होताना विस्मयकारक रचना तयार झाली. तैलबैला हे त्याचे एक उदाहरण. हा भाग डेक्कन ट्रॅप म्हणून प्रसिध्द आहे. कठीण खडकांची हि रचना. कुठे सुळके तर कुठे कातळभिंती! भू-शास्त्रीयदृष्ट्या अशा सुळक्यांना "व्होल्क्कॅनिक प्लग" तर कातळभिंतींना "डाइक" असे म्हणतात. तैलबैलाच्या अवाढव्य भिंती "डाइक" ची अप्रतिम रचना आहे.

तैलबैला अर्थात कावडीचा डोंगर! घनगड, केवणीचे पठार, खडसांबळे लेणी, सुधागड, सरसगड, कोरीगड इ. सारख्या सह्याद्रीतील दुर्ग-सुळक्यांनी मोहित हा परिसर.  कोकणातून येणाऱ्या वाघजाई, सवाष्णी घाटवाटा.. ज्यांच्यावर टेहळणी करण्यासाठी खास हा तैलबैला!

भिंतीच्या बाजूबाजूने चालत आलो जिथे व्ही आकाराची भेग, दरी, खिंड आहे. उजव्या भिंतीला अंकर लावलेले दिसले. ह्या भिंतीची चढाई हा थरार मी वाचलेला...

सूर्य अस्तास आलेला. तैलबैलाच्या कातळभिंतीच्या पाशात विसावा घेत समोर अस्ताला जाणारा सूर्योदय पाहताना वाटलं..ती ओढ जणू ह्याक्षणासाठीच होती...


सूर्यदेव अस्त झाले. आमची पावले परतीला निघाली.

ओढीची आस, घालमेल, अस्वस्थता कुठल्या कुठे लुप्त झालेली.....

मन शांत शांत भासले.....

ओढपूर्तीचा भाव होताच पुरा खास....

 

Indian Grey Hornbill धनेश: धनाचा ईश्वर

शिंपी पक्षी, राखी चिमणी, कोकिळा, घार, लालबुड्या बुलबुल, शिपाई बुलबुल...बापरे...काही नावे नुसतीच ऐकून होते. काही नावे तर उच्चारता देखील येत नव्हती. अशी विद्वत्ता असताना चक्क हे सारे पक्षी काही फुटांवर प्रत्यक्ष डोळ्यांनी बघता यावेत. ते हि काही शारीरिक परिश्रम न घेता. आहे ना अचंबित करणारी पण सुखद वार्ता!

हा सुखद अनुभव दिला कोव्हीड-१९ अर्थात कोरोना ह्या जगभरात पसरलेल्या आजाराने! आजार हा क्लेशदायकच! पण त्याने काही आरोग्यसंपन्न आणि जीवनशैलीला नवीन आयाम देणाऱ्या सवयी आत्मसात करण्यास भाग पाडल्या. त्याच कोरोना मुळे हा पक्षीवृंद माझ्या घराच्या खिडकीबाहेर डोलू लागला.

आमच्या खिडकीबाहेर मुख्यत: दोन झाडे आहेत, पिंपळ आणि पांढरी सावर. पिंपळावर गुळवेळीचा सुरेख वेल बहरला आहे. त्याची लालचुटुक फळे पानांच्या हिरव्या रंगावर जणूकाही लाल बुट्टेच! कोरोना काळातील लॉकडाऊन मध्ये पुण्यात सर्वत्र माणसांसाठी संचारबंदी असताना पक्षांचा मुक्त संचार मी मनसोक्त अनुभवला.

पक्षांचे निरीक्षण करण्यात तासन तास कसे सरायचे समजून यायचं नाही. रोज सकाळी ७ ते १० आणि संध्याकाळी ५.३० ते ७ हा पक्षांच्या मुक्त वावराचा पिक पिरीयड!

१८ मार्च पासून हा बासरीस्वर सुरु झाला. हो, बासरीस्वरच! श्रीकृष्णाच्या मधुर बासरीने सारे गोकुळ मंत्रमुग्ध होत असे असे वाचलेलं. त्याचा जीता-जागता अनुभव ह्या पक्षांच्या सुरेल कंठस्वरांनी दिला. पहाटे चार वाजल्यापासून कंठस्वरांची जुगलबंदी जी सुरु होत असे तो शेवटी रात्री मी निद्रिस्त व्हायची!

मे महिना उजाडला. आता तेच तेच पक्षी पहिले कि मनोमन आर्जव होत असे "अरे आता नवीन पक्षी येऊ दे रे"!

२१ मे ! आजवर ज्या सख्या झाल्या त्या माझ्या सख्या पक्षांनीच शेवटी माझे आर्जव ऐकले. 

दुपारचा पावणे तीनचा सुमार. ऑफिस टीम सोबत स्काईप कॉल साठीचा मेसेज नेटवर्क नसल्याने जात नव्हता. खिडकीपाशी आले. मेसेज जाण्याच्या प्रतीक्षेत असताना, पिंपळाच्या झाडावर "कुई वुई" असा काहीसा आवाज आला. आतापर्यंत हा आवाज कधीच ऐकण्यात आला नव्हता. डोळे भिरभिरले, कान टवकारले. आवाजाचा मागोवा घेत घेतच खिडकीपाशी ठेवलेला सोनी सायबर शॉट कॅमेरा हातात घेतला. कॅमेरा ऑन करतकरतच पक्षाच्या आवाजाचा मागोवा सुरु ठेवला. वसंत ऋतू सुरु झाल्याने पिंपळ हिरव्या गर्द पानांनी डवरलेला. त्या गर्द पानांच्या पाशात पक्षी दिसणार तरी कसा. आवाज कुठून येतोय हेच उमगेना. पाच-सात मिनिट असेच गेले. अचानक पक्षी उडाला. माझ्या नजरेच्या टप्प्यात आला. अगदी माझ्या समोर! 

पक्षावर नजर स्थिरावली आनंदाने मी मोहरले. चक्क एक नवीन पक्षी ! माझ्या वृंदावनात आकंठ बुडालेला. कॅमेरा त्याच्यावर फोकस केला. क्लिक..क्लिक..क्लिक...

आतापर्यंच्या अनुभवातून शिकलेले, पक्षी कॅमेऱ्याची चाहूल घेतो. लगेच उडन-छु! फोटो पक्षावर केंद्रित करताना मनात तोंडाने म्हणत राहिले, " थांब जरासा..थांब जरासा"!

अखेर पक्षी कॅमेऱ्यात आला. तो उडेल तसा कॅमेरा फिरवत ठेवला. क्लिक करत गेले....

पक्षाला लोकेट करण कठीण जात होत. कारण पानांच्या रंगात त्याचा किंचित करडा/राखाडी/मातकट रंग उठून येत नव्हता. डोळ्यांचा चांगलाच व्यायाम झाला. त्याच्या पाठी कॅमेरा लावणे ..बापरे..पाळत ठेवणं म्हणजे काय हे ह्यानेच शिकवलं.

पिंपळावर बसतोय कि, पांढऱ्या सावरीवर, किती वेळ स्थिरावतोय, चोच-पंख, मान, डोळे इ. सर्व कसे डोलत आहेत, पक्षाचा आकार, रंग...बापरे...न्याहाळायचं तरी काय काय...

आकस्मिक घबाड हाती आल्यावर विस्मयतेतून मिळणारा आनंद मी अनुभवत होते.

कॅमेऱ्यात त्याला घेताना त्याच नाव कोणाला माहित होतं...त्यावेळी खरंतर नाव, गाव, फळ, फुलं..सर्व सुचायला हवं..पण कसलं काय..त्याच्या लकबी न्याहाळताना मी स्वत:ला विसरले ...

असो. स्वत:चा अर्धा तास छानपैकी माझ्या नावावर करत तो भुर्रकन उडाला. मंतरलेले शरीर आणि मन पूर्वपदावर आले. जाणीव सजग झाल्या. कंबर ताठरलेली, डोळे ताणावलेले, हात आखडलेले, मान मोडलेली...

शिणावलेले अवयव ताणरहित व्हायला अर्धा तास लागला. तेव्हा कुठं आठवलं "अरे पण पक्षी कोणता? नाव काय?"

कुठेतरी, केव्हातरी पक्षाचा फोटो पाहिलेला. पूसटसं नाव आठवल...Hornbill ! Whatsapp ग्रुप वर नावाची खात्री झाली , Indian Grey Hornbill (Ocyceros Birostirs) राखी/करडा धनेश!

गुगल सर्च मारला..धनेश, धनचिडी, राखी शिंगचोचा!  एकामागोमाग एक नावांची सुरेख लगड!

राखाडी काया, डोके काळसर, चोच किंचित पांढरी-पिवळसर, तपकिरी डोळे, अणकुचीदार चोचीवर एक शिंग....

माझ्या वाचनात लोकसत्ता मधील अमृता राणे यांच्या धनेश पक्षावरील कार्याचा लेख वाचण्यात आला. धनेशला "जंगलाचा शेतकरी " म्हणतात. बिया पसरवण्याचे मोलाचे काम हा पक्षी करतो. त्यामुळे जैवविविधता टिकून राहते.

श्री. राजू कसंबे सर यांच्या "मायाळू धनेशाचे गुपित" या पुस्तकाचा परिचय वाचण्यात आला. धनेशाला "पक्षांमधील गेंडा" म्हणतात असा त्यात उल्लेख आहे.  

धनेश पक्षांचा आकार, परीघ, लांबी, नर-मादी, उंडी उबवण्याचा काळ, तो काय खातो, कुठे सापडतो..इ.इ. ह्याबद्दल सर्व माहिती गुगलवर आहेच.पक्षी तज्ञांनी अभयसात्मक खूप निरीक्षणे नोंदवलेली आहेत. ह्या ब्लॉग चा उद्देश ती माहिती पुन्हा इथे देण हा नसून त्याला न्याहाळताना मी काय काय अनुभवल, मला काय भावलं हे तुम्हाला सांगण हा आहे. तर मग आपल्या उद्देशाकडे येऊ..

माझ्या वृंदावनात तो आला तो वाट चुकून! वाटसरूचं म्हणूयात ना...झाडाच्या फांदीवर बसताना मानेची, शरीराची जी हालचाल करत होता त्यातील तालबद्धता  पाहणं हा खरा आनंदी क्षण!

खूप काळ स्तब्ध होता. इथे येण्याचा त्याचा उद्देश  For a change असेल कदाचित! कारण इथे काही नाविन्यपूर्ण त्याला दिसले अशी अधीरता त्यात जाणवली नाही. थोडा गारवा त्याने अनुभवला असेल इतकेच काय ते...

नाही पांढऱ्या सावरीचा कापूस त्याला आकृष्ट करू शकला कि नाही गुळवेलीची लालचुटुक फळे भुरळ घालू शकली!


क्षणभर विसाव्याला आलेला वाटसरू...माझे वृंदावन मोहित करून आणि माझी धनाची अर्थात ज्ञानाची कवाडे खुली करत भुर्र उडाला....

माझे वृंदावनावर जणू लगेच संचारबंदीचे सावट आले....एकदम निस्तब्ध शांतता....

धणेशाचा कंठस्वर ऐकण्यास कान आतुर आहेत, डोळे भिरभिरत आहेत....

माझे वृंदावन त्याचा वावर पुन्हा अनुभवण्यासाठी कायमच राहील धनेशाच्या प्रतीक्षेत .........

 


वारसास्थळ भेट: पहिला अनुभव, २६ जानेवारी 2019


शाळुंका, अयोनी-सयोनी पद्धतीची शिवलिंग, दाढी-मिशी असलेले शिवमुख, शिल्पपट, सप्तमातृका, अष्टमातृका, बैल आणि मानवाचे एकत्रित रूप असणारे अग्नी-वृष, खांबावर  कोरलेले शिवदंड आणि काळसर्प, शिवपिंडी वरील उमलत गेलेली कमलदले...

बापरे बापरे.....

देणाऱ्याचे हात हजारो
दुबळी माझी झोळी ||

गदिमांच्या ह्या गीतासारखी माझी अवस्था झाली!

सातारा जिल्यातील देगाव जवळील  पाटेश्वरच्या पायथ्याशी येऊन साधारण दीड ते दोन किमी पायवाटेने चालत गेल्यावर लागला पाटेश्वर  परिसर. प्राचीन लेण्यामधील स्थापित आणि कोरीव अशी वैविध्यपूर्ण शिवलिंग, नंदी आणि देवी-देवतांच्या कोरीव प्रतिमा  पाहून मी चक्रावून गेले.

वाई तालुक्यात, कृष्णा आणि वेण्णा नदी संगम काठावरील संगम आणि क्षेत्र माहुली येथील हेमाडपंथी पद्धतीत बांधलेलं विश्वेश्वर आणि संगमेश्वर मंदिर!  

किकली येथील भैरवनाथ मंदिर!

.........अमुल्य ठेवा अशी ही वारसा स्थळे !

"फिरस्ती महाराष्ट्राची" अंतर्गत, शंतनू परांजपे आणि अनुराग वैद्य या दोन अभ्यासू मुलांनी आयोजित केलेली "पाटेश्वर आणि संगम माहुली" आणि "किकली" येथील भेट  (हेरीटेज वॉक) माझ्यासाठी प्राचीन लेणी आणि मंदिराच्या अभ्यासाची दारे खूली करणारी ठरली!

पाटेश्वर तेथील शिवलिंग जसे खास तसेच खास नंदी शिल्प! सर्पाने पायाला विळखा घातलेले नंदीशिल्पामधे सर्पमुख अगदी स्पष्ट दिसत आहे.

प्रत्येक शिल्प अत्यंत सूक्ष्मपणे न्याहाळणे आवश्यक आहे. त्यासाठी तेवढा वेळ देणेही तीतकेच  गरजेचे. तेव्हाच ह्या सर्व शिल्पांचा अभ्यासपूर्ण अर्थ जाणून घेता येतो. .

शिल्पांची बैठक स्थिती, हाताची मुद्रा, पायाची स्थिती, डोळ्यातील भाव, हातातील आयुधे, अंगावरील दागिने, वस्त्र, केशरचना इ. ह्या सर्व गोष्टी अगदी सूक्ष्मतेने आणि अभ्यासपूर्ण नजरेने पहिल्या तरच ह्या वारसांचा मागोवा घेतल्याचे साफल्य होईल, असे मला जाणवले. 

देवी-देवता, त्याची आयुधे, शिवपुराण-विष्णुपुराण, बौध्द कालखंड इ. पुर्ववाचन शिल्पाचा अर्थ जाणून घेण्यास नक्कीच मोलाचे ठरते.

शिल्पमागचे भाव जाणून घेणे आत्यंतिक महत्वाचे. तेव्हाच त्याचा अभ्यास होतो अर्थपूर्ण !

वारसास्थळे मध्ये, प्राचीन मंदिरे, लेणी इ. मध्ये फोटो काढण्याची परवानगी असेल तर फोटो नक्की कशाचे काढायचे हा एक विचाराचा विषय आहे. मला हे जाणवले कि फोटो दोन प्रकाराने काढले जावू शकतात, एक अभ्यासासाठी आणि दुसरे कलात्मकतेच्या दृष्टीने! 

बारकाईने ही शिल्प न्याहाळताना एक गोष्ट जाणवली ती ही की ह्या शिल्पाचे फोटो काढताना शक्य असेल तितके आठ ही बाजूंनी काढणे महत्वाचे आहे. अगदी वरून, खालून, कडेने, पुढून, मागून, खालून ई. त्यामुळे शिल्पावरील कोरीव काम अर्थपूर्ण होण्यास मदत होते.

एखादे आयुध, शिल्प मुख, हात, पाय इ. सारख्या गोष्टींचे क्लोजअप घेतले तर ते अभ्यासण्यासाठी जास्तच उपयोगी होतील.

लेण्यां बघण्यासाठी जाताना विजेरी अर्थात टॉर्च जवळ बाळगणे फोटो घेण्यासाठी फायदेशीर ठरते.

अभ्यासकांचे लेखन आधी वाचून गेलात तर कोरीव शिल्प समजून घेण्यास अधिक मदत होते. 

अभ्यासक म्हणजे ज्यांनी सर्वांगाने अभ्यास केला आहे. 

कलात्मकता जाणून फोटो काढणे हि एक कलाच बरका. फोटो पहिल्या पहिल्या तिथे भेट देण्याची इच्छा व्हावी!

अशा प्रकारची वारसा सहल माझी पहिलीच! थोडा वेळ घेते अशा प्रकारचा वारसा समजून -उमजून लिहिण्यासाठी!

सध्या तरी काही फोटो पोस्ट करत आहे.....

या वारसा सहलीच्या निमित्ताने शंतनू आणि अनुराग ची झालेली ओळख ही माझ्यासाठी खासच!



ट्रेक तर सुरु राहतीलच.......

परंतु अशा प्रकारच्या वारसा सहलीत माझे पदार्पण हे माझ्यासाठी नक्कीच माहितीसंपन्नदायक......

पाटेश्वर लेणी:


संगम माहुली:



किकली:



👎👎👎👎👎👎👎👎👎👎👎👎👎👎

संदर्भ:

काही माहितीपर लेख नंतर वाचण्यात आले त्याची हि सूची,

पाटेश्वर-एक शोध निबंध आणि साताऱ्याच्या मुलुखात ही आदित्य फडके यांची पुस्तके आणि www.sahyadrigeographic.com ह्या संकेतस्थळावर विवेक काळे आणि सागर बोरकर यांचे लेख उपलब्ध आहेत.


पाटेश्वर - अजुन एक शाक्तपंथीय देवस्थान: ५० फक्त in कलादालन31 Aug 2011

कातळकला : पाटेश्वरचे ‘शिव’लेणे: अभिजित बेल्हेकर - शनिवार, ३ सप्टेंबर २०११

सातारा जिल्हा गॅॅझेटीयर-माहुली

सातारा जिल्हा गॅॅझेटीयर-किकली

मिसळपाव-प्रचेतस भटकंती

शंतनू आणि अनुराग लिखित फिरस्ती महाराष्ट्राची हे पुस्तक 



भेटूयात पुढच्या वारसास्थळ भेटीला!

लवकरच......


Hiking in Sahyadri with children: Monsoon hike from Madheghat to Shivtharghal , 9th July 2017

Western Ghat, popularly known as Sahyadri, runs from Narmada river in the north to Kanya Kumari, south region of India. Sahyadri range is well known  for flora, fauna, mountain peaks, ghat ranges, geological formation, great heritage, rich culture (including tribal culture), mythological and historical tales. 

One of the most beautiful hike in Sahyadri range near Pune, Maharashtra is staring from Madheghat and end at Shivtharghal. Both points has its rich historical background. 

Madheghat, which is located around 62 kms south-west of Pune and falls in Raigad district, is one of the popular place in history. In history, when the worrier Tanaji Malusare died in Sinhgad battle, his body (locally called as madhe) was taken for last rituals to his native place, named Umrathe. Tanaji Malusare's funeral procession was taken to Umrathe from this Madhe Ghat route. 


Madheghat to Shivtharghal hike route is one of most popular place amongest hikers or trekkers, especially in monsoon  as it has got most beautiful waterfall and fabulous nature. The waterfall is named as Laxmi waterfall. One can also watch beautiful view of Torna, Raigad and Rajgad forts

Shivtharghal, also knows as Sundarmath (meaning beautiful Monastery) is a beautiful cave where Samarth Ramdas dictated Dasboadh to Kalyan Swamy. Ramdas Swamy stayed here for almost 22 years. It is believed that the meeting between Ramdas Swamy and Chatrapati Shivaji Maharaj took place here itself. Shivtharghal also got huge waterfall which is main attraction among visitors. 




The hike from Madheghat to Shivtharghal was organized by SG Trekkers one of the trekking group in Pune, Maharashtra. The hiking was facilitating as it was organized specially for parent-child pair. 

There were 10 parent-child pair participated. When hiking team reached Madheghat, trek organizer, Vishal Kakade, informed them about the hike, its historical importance and most importantly about the huge milky waterfall that children will be going to enjoy along with their parents. Instructions or safety precautions tips were already given in terms of especially wearing proper shoes. Carrying things like, extra pair of cloth, towel, extra pair of floaters,  dry snacks, warm cloth etc was also advised.  


It was raining when hiking stared towards waterfall. It was rice plantation season. Rice or paddy field were fully loaded with muddy water in which farmers were busy in plantation. Lush green, foggy and misty surrounding was too scenic and picturesque.  







After having one kilometer ground hike,there was a point from where hikers can enjoy reverse waterfall. The hike route towards Laxmi waterfall was a deep descent. 

It was narrow way that was going to the waterfall. There was heavy crowd eagerly waiting to enjoy beautiful hike and waterfall. 

Children were extremely energetic. The hike route was quite slippery because of heavy rainfall. As the route was deep descent, water was flowing speedily, the volume of water was difficult to  manage. It was quite unsafe for children. 

Although the hike was child friendly, the rains made it quite dangerous.  Few children were too afraid to go into the water. 

Parents and volunteers came forward to help children. Some parents were hiking for the first time in this place so volunteers helped them as well. 

As we came close to the waterfall, children got excited to experience the flow. The deep flowing sound of waterfall made every children super excited. The water was flowing from a huge height with immense fury. The volume and speed of flow was worth experience to watch with. 


Children enjoyed waterfall thoroughly. Initially water was quite cold to experience with. Children enjoyed at water thunder.  They were not at all ready to come out of waterfall. Looking children enjoying the waterfall, I who was standing far away from the waterfall, enjoyed children's naughty waves. 










The place was surrounded by dense jungle. It became very dark because of foggy weather, dark clouds and huge heighten crowded trees. It was somewhat scary. Specifically when children are there one becomes very hyper and extra cautious. 




Luckily the jungle trail passed safely with the help of volunteers.     
When jungle was over and there was open field with shiny sun, everyone quite relieved. Everyone enjoyed warmness of shiny hot sunny raise. 

After having a short break, we started towards Shivtharghal. The trail was going through paddy fields. Somewhere there were lovely flowers seen blooming. 







Children were super happy and sharing their experience on the way. The love towards their mother or father for giving such a wonderful experience was worth experiencing. 

At Shivtharghal, participants enjoyed cave, tales of Ramdas Swamy and Shivaji Maharaj and ofcourse stunning huge waterfall. 

After having lovey food, we started journey back to Pune. Children were very tired so slept in the vehicle immediately. Parents, it was quite strain loaded yet wonderful experience with their kids. 

This hike gave children, a good task to overcome with, mixing up with other children and narrating the experience. 

Each child was saying to Vishal, "Dada, when will be visiting next waterfall?"

It was good, worthy and healthy break for parent and child. 

The children in real could watch and experience the history tales which they were reading in their text books.

This hike is my all time favorite. It has combination of nature, history and culture. 

Always wonderful experience hiking in Sahyadri! 


Leader Vishal with his parents


सह्याद्रीमध्ये दडलय काय: घनगड आणि तैलबैला ट्रेक, १६ फेब्रुवारी 2020


कबर, मादाम, गारंबी (जगातील सर्वात मोठी शेंग), माकडलिंबू इ. रानफुलं.... शिक्रा, सूर्यपक्षी इ. पक्षी....बरोनेट, सेलर ग्रास येलो सारखी फुलपाखरे .....हे सर्व आणि अन्य बरचं काही, एकत्र एका नेचर ट्रेल मध्ये पाहिलं आहे का हो तुम्ही? ते ही आपल्या जीवाभावाच्या सह्याद्री पर्वतरांगा आणि तिथे वसलेल्या निबिड जंगलामध्ये? काय म्हणता? हे सर्व पाहता आलं तर काय बहार येईल ना आपल्याही आयुष्यात?

निमित्त होतं घनगड आणि तैलबैला ट्रेक! सह्याद्रीत विस्तीर्ण पसरलेल्या जंगलाच्या मोह्पाशात स्वत:ला सैर करायचं...काय भन्नाट अनुभव असेल नाही?

रविवार,१६ फेब्रुवारी २०२० हा तो मंत्रमुग्ध बहार दिन! "माची इको अॅॅन्ड रुरल टुरिझम" नामक पुण्यातील ग्रुपसोबत!

आम्ही पाच जण घनगड कडे निघालो. ताम्हिणी घाटातील सूर्योदय, फुलेलेल्या वनस्पती यांचा मनमुराद आनंद घेत पुढची वाट चालत होतो. काटेसावरीची लालसर उमलेली फुले डोळ्यांना किती सुखदायक! 



रत्याच्या दुतर्फा नारंगी रंग उधळीत खुणावणारा पळस म्हणजे मनस्वी आनंदच! 



ताम्हिण घाटाचा मेन रस्ता सोडून घनगडसाठी आतील रस्त्याला शिरलो. पहिली बहार म्हणजे प्लस व्हॅली व्ह्यू पॉइंट ! प्लस व्हॅली ट्रेक मी केला असल्याने ह्या व्ह्यू पॉइंटवरून कमाल दिसणाऱ्या प्लस व्हॅलीची खोली ,अजबच!  (व्ह्यू पॉइंट ला फोटो काढण मस्ट आहे हे वेगळ सांगायला नकोच).




ह्या वाटेवर अंजनीवेल ची काही उमललेली काही कोषात गुडूप अशी जांभळट फुले...
हिरेजडीत कर्णफुलेच कि!


ह्या वाटेवर पाहता आलेले अजून एक मनमोहक फुलं आहे मादाम! मी आजीवलीच्या देवराईत हे फुलं पहिले होते. तेव्हा सह्याद्रीमध्ये त्याच ते पहिलच दर्शन! सोनेरी पिवळसर रंगाच हे फुलं पाह्यला मिळणे अतिशय दुर्मिळ!  



माची ग्रुपचा "वनस्पतीशास्त्र तज्ञ राजकुमार डोंगरे (आरके) ह्याने मागील आठवड्यात रेकीच्या वेळी काही शोध आधीच करून ठेवले होते. ते शोध आमच्यासारख्या "जाणकारांसोबत" शेअर करायला तो आसुसला होता. पहिला शोध होता "कबर"! म्हणजे "ती" कबर नाही हो....कबर नावाची एक वनस्पती. गाडीतून उतरून आम्ही आरके च्या मागोमाग निघालो. एका पुलाखाली कोरडा पडलेल्या ओढ्यातल्या दगड-गोट्यातून वाट काढत निघालो. किंचित आत गेल्यावर "कबर" वनस्पती आणि फुलं दृष्टीस पडलं. पाणीविरहीत शुष्क ओढा त्या फुलांनी बहरून गेला होता. फुलावरून नजर हटत नव्हती. कुठल्या फुलाचा फोटो आणि कोणत्या अॅन्गल ने घ्यायचा असे झाले . निसर्गाचा अजून एक चमत्कार! जमिनीलगत फोफावणाऱ्या ह्याच्या फांद्या काटेरी असतात बरं का. त्याच फुलं मात्र आत्मिक सुखाचा अनुभवप्रद! नाव पण पहा ना "कबर"! हटकेच आहे चांगलच! ह्या फुलांचा आनंद घेण्यात वेळ सरसर पुढे सरली. 




गडवाटेवरच्या जंगलात बरचसं आत आम्ही गेलो. इथे अजून एक दुर्मिळ प्रकार आरके ने दाखवला, हो "गारंबीची शेंग"! आरके ने जेव्हा सांगितलं कि "जगातील सर्वात मोठी शेंग असते" त्याक्षणी आपल्या सह्याद्रीचा अभिमान वाटला. उंच उंच झाडावर ४ ते ५ फुट लांबीची हि शेंग! गारंबीला निसर्ग संवर्धनाची नितांत गरज आहे हे कळल्यावर जंगलातील मातीत रुजलेल्या बीया सोबत आणल्या. पुढच्या पावसाळ्यात निबिड जंगलात बीया रुजवून गारंबीच्या संवर्धनामध्ये तेवढाच खारीचा वाटा!



जंगलात आत आत उंबळीचा वेल आणि त्यावरील कोन आणि ते हि जंगलाच्या कितीतरी एकरात पसरलेले पाहून आवक झालो. त्याच खोड शोधण्याच्या यशस्वी उपक्रम तिथे पार पडला. त्या खोडाच्या आणि फांद्याच्या उबदार छायेत काही सुंदर क्षण यथेच्छ घालवले. 



गडेवाटेवर बरेचसे पक्षी दिसले. त्यांना पाहण्यातच धन्यता! फोटोचा विचार करूच नये.
इतर काही वाटेवरची सुंदर फुले





घनगडाच्या पायथ्याच गाव एकोले! गावात मंदिर असतच तसं इथे घनगड आहे. गावातच विसावलेला. 



गावातील लहू च्या घरी काही सामान ठेऊन घनगडाकडे निघालो. 
गर्द झाडीतून जाताना वाटेत गारजाई देवीच मंदिर आहे. 






किंचित वळणावळणाची खडी चढण चढून गडाच्या प्रवेशदवारापाशी आलो. उजवीकडे एक कातळ कपार, समोर पाण्याचे टाके आणि गुहेसदृश्य रचना, डावीकडे चालू लागली कि समोर दिसते खडी, कातळावर चिकटून उभारलेली लोखंडी शिडी! उंच, ताठ शिडी पाहून धसकीच भरली. ही शिडी चढून जायची आहे हे कळल्यावर तर घाबरगुंडीच उडाली. गडावर जायला शिडीचा काय तो एकच मार्ग!













माझी चढायची वेळ आली. दीर्घश्वास घेतला. एकावेळी एका लोखंडी पट्टीवर पाय देत पूर्ण एकाग्रतेने शिडी चढले. शेवटच्या टप्प्या जरा खतरनाक आहे बरं का. डावीकडे वळायचं. तिथे गडाच्या अवशेषाला पाषाणात एक लोखंडी सळई फिट केली आहे. तिचा आधार घेत वाट नसलेल्या जागेवर पाय ठेवत गडावर चढायचं. बापरे! शिडी चढण्यापेक्षाही भयानक कठीण प्रकार! पाय घसरला तर थेट खालीच! 


एक एक करत सर्वजण गडावर आले. गड प्रदक्षिणा करत आजूबाजूचा परिसर न्याहाळताना मजा आली. किंचित धुक होत त्यामुळे स्पष्ट काहीच दिसल नाही. समोरचा तैलबैला मात्र किलिंगच! ट्रेक सुरु केल्यानंतर माहित नाही किती वर्षापासून तैलबैला बघायचा होता. त्याची मोहिनी होती व्ही प्रकारातील दरीमुळे जोडणाऱ्या दोन भिंतीची! एक अत्यंत अनोखी रचना! तैलबैलाच्या प्रस्तरारोहणाचे किस्से काही ऐकलेले आणि काही वाचलेली. त्याचीच मोहिनी! त्या मोहजालात अजूनही अडकलेली! 






घनगडावरून दिसणारी तैलबैलाची मोहक छबी मनात साठवत तिच्या मोहपाशात प्रत्यक्ष मशगुल होण्याची आस होती मात्र खासच!

घनगड उतरणे चढण्यापेक्षा कितीतरी पटीने भयानक! स्वत:ला सावरत, धीमी पावले टाकत एकदाचे लहूच्या घरी आलो. चार वाजले होते. 




दोन-तीन तासांची घनगड स्वैरभ्रमंती! आम्ही भुकेने व्याकूळ! बाजरीची भाकरी, पिठलं, भात-वरण, लोणचे, हिरव्या मिरचीचा खर्डा! यथेच्छ ताव मारला.

पाच वाजता गाडी निघाली तैलबैलाकडे! त्या पूर्ण मार्गावर कुठून न कुठून तैलबैला दिसतोच! जसा जसा जवळ येत जातो तसं तशी त्याची रचना मन भुलवणारी! अंगाचा थरकाप उडवणारी! अंगावर काटा आणणारी! जादुई! बसाल्ट खडकाच्या ह्या भिंती! सवाष्णी आणि वाघजाई घाटावर नजर ठेवण्यासाठी उत्तम रचनात्मक!

साधारण अर्धा तासाची चढण चढल्यावर समोर उत्तुंग कातळ भिंत दिसली! वर्णन करण्यास कठीणच! पाहत रहावे आणि मनात साठवत रहावे. अशी कशी सौदर्यसंपन्न रचना निर्माण होत असेल? आश्चर्यच नाही का एक?




भिंतीच्या कडेकडेने व्ही आकाराच्या दरीजवळ आलो. दरीच्या दारातच प्रथम दर्शन महादेवाच! भुरळ पडणाऱ्या भिंतीच्या बाहुपाशात विसावण्याची जादुई किमया नक्कीच खास! 


दरीच्या उंबरठ्यावर निवांत बसून अस्ताला जाणारा सूर्य पाहणे जणू त्या मोहमयी बाहुपाशात सुखमय निद्राधीन होणे! 




गाडी पुण्याकडे निघाली! डोळ्यासमोर तीनच गोष्टी होत्या, कबर, गारंबीची शेंग आणि तैलबैला.......

सह्याद्री उलगडत जातो तो असा! प्रत्येक वेळी एक आगळावेगळा सह्याद्री.....

घनगड आणि तैलबैला ची हि अनोखी सफर! कशी वाटली? अभिप्राय नक्की द्या!

🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺🔺
फोटो आभार: ट्रेक टीम