राजगड ट्रेक इव्हेंट फॉर आर्मी पब्लिक स्कूल, दिघी: १ ऑक्टोबर २०१६

राजगड  ट्रेक इव्हेंट फॉर आर्मी पब्लिक स्कूल, दिघी: १ ऑक्टोबर २०१६




आर्मी पब्लिक स्कूल मधील ११-१२ वी च्या १२२ मुला-मुलींना घेऊन राजगड ट्रेक!



त्यांच्या एक टीचर, स्वागतिका मॅडमने पुढाकार घेतला आणि विशाल, राहुल, आलेख, भगवान, प्रतीक, प्रशांत, ओंकार, विनीत, स्मिता, अनुप्रिता आणि मी......मुला-मुलींसोबत हा इव्हेंट कम ट्रेक करण्यासाठी आम्ही सर्वजण सज्ज झालो! इव्हेंट पूर्व मिटिंग झाली, सर्वांच्या आयडीयाज एकत्र आल्या. मुला-मुलींचे वय, त्यांची रुची, दृष्टीकोन इ. लक्षात घेऊन तयारी केली आणि इव्हेंटचा दिवस उजाडला!

ठरल्याप्रमाणे सकाळी ५.३० च्या दरम्यान आम्ही स्कूल मध्ये दाखल झालो. स्वागतिका मॅडम, आलेख, राहुल यांनी मुला-मुलींना ब्रीफ केलं, आवश्यक सूचना दिल्या, ठरल्याप्रमाणे गाडींना नंबर दिले, एस.जी. स्टीकर चिटकवले, मुलांना ओळीने गाडीत बसवले. गाडीत बसण्याअगोदर प्रत्येक मुला-मुलीला ब्रेकफास्ट दिला.....व्हेज सँडविच, एगलेस केक, कॅडबरी, केळी आणि अॅपी! मुलांची आवड लक्षात घेऊन निवडलेला हा ब्रेकफास्ट!...ग्रेट ना! मुले जाम खूष!

सात वाजता गाड्या निघाल्या. राहुल आणि प्रतीकसोबत मी गाडी नंबर ३ मध्ये होते. मुले-मुली स्थिरस्थावर झाल्यावर राहुल आणि प्रतीकने गाण्यांची अंताक्षरी सुरु केली. १५-२० मिनिटातचं लक्षात आले की अंताक्षरी मध्ये मुला-मुलींना रुची नाही! अंताक्षरी थांबली आणि मुलांना त्यांच्या पद्धतीने एन्जॉय करू दयायचे असे ठरले!

गाण्यांच्या अंताक्षरी नाही...मग मुला-मुलींचा रस होता कशात? मुला-मुलींचा रस होता मोबाईलमध्ये! प्रत्येकाने मोबाईल सुरु केला, हेडफोन कानाला लावला आणि गाणी ऐकायला सुरुवात केली! त्यांच्या त्यांच्या मध्ये गप्पा सुरु झाल्या! एकामागून एक जण येऊन गाडीतल्या स्पीकरवर प्रत्येकजण आपल्या आवडीचं गाणं वाजवू लागला! गाण्यावर डान्स सुरु झाला!

मी थोडी रेस्टलेस होत होते. ह्या मुला-मुलींना समजून घेण्यासाठी खरं तर मी ट्रेकला आले होते! एक सहभागी म्हणून! खुल्या मनाने! मुला-मुलींबाबत कोणताही पूर्वग्रह मनात न धरता! मुलींची संख्या जास्त होती म्हणून लेडीज कोआर्डीनेटर म्हणून आम्ही भूमिका ट्रेक दरम्यान निभावणार होतो! विशालने मला विचारलं तेव्हा मी म्हटलं, “मला यायला नक्कीचं आवडेलं....पण माझी कशी मदत होणार तुला?”.....विशालने काही टिपणी केली नाही....त्याची संमती आणि माझी उत्सुकता म्हणून मी या इव्हेंटला आले होते! आता मुला-मुलींना त्यांच्या पद्धतीने एन्जॉय करू देणं हा विचार योग्यचं होता, पण.....मी विचार केला असंच चालू राहिलं तर मी ह्या मुला-मुलींना समजून घेणार कसं? संवाद जरुरीचा आहे समजून घेण्यासाठी! ताडकन उठले आणि गाडीत मागे जाऊन प्रत्येक मुला-मुलीशी बोलायला सुरुवात केली!

९.३० च्या दरम्यान आम्ही राजगडाच्या पायथ्याला पोहोचलो! चोर दरवाज्याने आम्ही चढणार होतो आणि पाली मार्गे उतरणार होतो! मुला-मुलींना त्यांच्या फ्रेंडनुसार २५ जणांचा ग्रुप करायला सांगितला आणि असे ५ गट केले.
दोन मेल कोआर्डीनेटर असणाऱ्या गटात स्कूलची फिमेल टीचर ठेवली. पुन्हा एकदा ब्रिफिंग झाले, सूचना दिल्या आणि १०.३० वाजता ट्रेक सुरु केला! विशाल मला म्हणे, “मॅडम ट्रेक लीड करा”!
मी त्याला आणि स्मिताला जॉईन झाले! आम्ही लीड केलं आणि बाकी चार ग्रुप आमच्या पाठोपाठ! राजगडाच्या चोर दरवाज्याने चढून आम्ही १२.३० वाजता आम्ही पद्मावती माची वर पोहोचलो! गडावर ढगधुके भरून आले होते, वाऱ्याची थंड झुळूक वाहत होती, चहूकडे, सोनकी आणि गुलाबी तेरडा फुलला होता!
यावेळचं राजगडाचं सौदर्य खुपचं मनमोहक होतं! क्षणात गडावरचं वातावरण बदललं आणि पाऊस सुरु झाला! ठरल्याप्रमाणे आम्ही ग्रुपला घेऊन सुवेळा माची आणि संजीवनी माची ला घेऊन निघालो! 


ढगधुक्यामुळे राजगडाचं सौदर्य खुललं होतं. वारा इतका सुटला होता की थंडी वाजत होती! २.३० वाजता जेवण केलं आणि ४.१५ च्या दरम्यान पाली मार्गे उतरायला सुरुवात केली. पावसामुळे निसरड झालं होतं. खरंतर हा मार्ग तुलनेत उतरायला सोपा पण पावसामुळे कठीण झाला! काही जागा उतरायला इतक्या अवघड होत्या बस्स! कसा कुठून प्रशांत माझ्या मदतीला आला आणि एक अत्यंत अवघड पॅच त्याने पार करून दिला! मी स्वतंत्रपणे अत्यंत हळूवारपणे, एकाग्रतेने, कपडे चिखलाने बरबटताहेत ह्याचा विचार न करता आणि सूरक्षिततेचा विचार करून उतरण पूर्ण केली! मला अभिमान वाटतं होता की ही उतरण मी स्वतंत्रपणे आणि सूरक्षिततेने पूर्ण करू शकले! आलेख म्हणे, “ तुमचं आता असं झालयं कि ट्रेक तर काय मी अस्सा करेन..आधी मला निसर्गाचा आनंद घेऊदेत”.....

सर्व मुला-मुलींना उतरायला ७ वाजले. चहा घेऊन ७.३० ला पुण्याकडे परतीचा प्रवास सुरु केला आणि रात्री ११ वाजता मुला-मुलींना त्यांच्या शाळेत सोडलं!

कसा होता ह्या मुला-मुलींसोबत ट्रेकचा अनुभव? एका शब्दात सांगायचे तर हा अनुभव Eye Opening” होता!

जाताना गाडीत प्रत्येकाशी संवाद साधला. फक्त चार प्रश्न विचारले..... १. नाव २. कुठले खेळ खेळता/ फेवरेट गेम/स्पोर्ट कोणता ३. हॉबीज काय आहेत आणि ४. यापूर्वी ट्रेकिंग/हायकिंग केलं आहे का?

गाडीतल्या कोणीही यापूर्वी ट्रेकिंग/हायकिंग केलं नव्हतं, मुले-मुली बास्केट बॉल आणि फुटबॉल खेळतात, एका मुलीने कबड्डी तर एकीने टेबल टेनिस सांगितलं! एक मुलगा आणि एक मुलगी स्कूल लेवलला चॅम्पीयन होते आणि एकजण स्कूलचा सर्व स्पोर्टचा कॅपटन होता!

बहुतेक सर्वांनीच “म्युझिक ऐकणे” ही एक हॉबी सांगितली! म्युझिक म्हणजे “गाणी ऐकणे”! काही मुली सालसा शिकत होत्या! काहींना कुकिंग करायला आवडत होतं! एका मुलीला गाणं गायला आवडतं! तिने स्कूल प्रोग्राममध्ये गाणं गायलं देखील होतं! तिला गाण्यात करिअर करण्याची इच्छा आहे! एका मुलाला (रोह्न) देखील गायची आवड.
म्हटलं, “म्हणून दाखव”..म्हणे, “ मोबाईलवर ऐकता?” मी चाट! मला लगेच हेड फोन लावायला दिला आणि मी गाणं ऐकलं! मी परत एकदा चाट! प्रोफेशनल सिंगर गातोय असं वाटलं मला! इतकं सुंदर गायलं होतं गाणं! वाद्याचा आवाज पण गाण्यात! मी विचारलं, “ हे म्युझिक कुठून आलं” त्याने एका मुलाकडे उंगलीनिर्देश केला. म्हणे, “ गाण्यात त्याने गिटार वाजवलीय”! गिटारवाल्या मुलाशी (सुरज) बोलले. तो म्हणे, “ त्याचं गाणं आहे म्हणून मी आहे”! मी खरचं निशब्द झाले!.... एक मुलगा तर चक्क लॅपटॉप घेऊन आला होता आणि कुठलातरी गेम त्यावर खेळत होता! खूप मुलांनी सांगितलं कि मोबाईलवर गेम खेळायला आवडतात! एका मुलाने तर माझं लक्ष प्रथमचं वेधून घेतलं होतं! एकटाचं
मोबाईलवर काहीतरी पाहत होता! त्याच्या शेजारी पण कोणी बसलं नव्हतं! त्याच्याशी बोलण्याची वेळ आली. म्हणे, “हॅलो मॅम”..तो मोबाईल वर महेंद्रसिंग धोनी वरचा कालचं प्रदर्शित झालेला सिनेमा बघत होता! “आपके पास शेअरइट है, अभी आपको सेंड करता हुं”! माझ्या मोबाईलवर क्षणात “महेंद्रसिंग धोनी” हजर! हया मुलाच्या हॉबीज रीडिंग आणि सिनेमा पाहणं.. सॅक मधून पुस्तक काढून दाखवलं......महात्मा गांधीजींची ऑटोबायोग्राफी! त्याला आर्मी मध्येचं जायचयं आणि त्यादृष्टीने त्याची तयारी पण सुरु आहे. मला म्हणे, “Mam, I am not that much socialized”! मला ह्या मुलाचं कौतुकचं वाटलं. ते ह्यासाठी की हे वाक्य त्या मुलाने बोलून दाखवलं! Socialized नसंण हे त्याच्यासाठी Socialized असण्याइतकचं नॉर्मल होतं! त्याच्या वाक्याने मला विचारात पाडले.....ह्याला कारण हे १६-१७ वर्षाचं त्याचं वयं....की मोबाईलने अशा मुलांना Socialized होण्यापासून परावृत्त केलयं?.....एखाद्या व्यक्तीचा Socialized  नसण्याचा स्वभाव नकारात्मक का घ्यावा आपण? .....कुठपर्यंत तो नकारात्मक घ्यावा?.....कधी Socialized व्हायचं हे मुलांवरच सोडावं का?..... मला माझा काळ आठवतो..तेव्हा टीव्ही, मोबाईल नव्हते...विचलित करायला लावणारी एकचं गोष्ट होती......पुस्तके! पुस्तके वाचणारे पण तेव्हा Socialized नव्हते! पुस्तक वाचण्यातचं रममाण होत होते! पुस्तक वाचण्याला चांगल म्हणून लेबल लावल्या गेलं आणि आजच्या काळात मन विचलित करणाऱ्या मोबाईलला वाईट लेबल लागलं.....हा काळाचाचं परिणाम नाही का?

ह्या मुलांना बोलताना ऐकताना ते आपलेसे वाटले....इनोसंट वाटले....खुल्या मनाचे वाटले.....एक जाण असणारे वाटले........त्यांची स्वत:ची एक फिलोसॉफी आहे आणि त्याप्रमाणे ते वागताहेत!

हा, अॅटीट्युड वाले पण काही जण होते.....मुलींनी तर मेकअपचं साहित्य सोबत आणलं होतं, आय लाईनर, एकदम फॅन्सी मिरर, कंगवा इ. इ. सेल्फी काढण्याची क्रेझ......ओपन एरियामधे लू ला जायला मुली हेजीटेट होत होत्या. गावातलं टॉयलेट बघून सुरुवातीला थोड्या बिचकल्या!...... “अवघड आहे” असं मला देखील वाटलं. पण त्यांच्याशी केलेला संवाद आठवून हे ही वाटलं कि हल्लीच्या ह्या वयातील मुलांना एका नकारात्मक लेबल मध्ये गुंफण हा त्यांच्यावर अन्याय आहे!

ट्रेक दरम्यान टीचर खास करून फिमेल टीचर बरोबर ह्या मुला-मुलींचं नातं मी अनुभवत होते. दोघंपण एकदम खेळीमेळीत! पंजा खेळण्यापासून ते टीचरचे फोटो काढणे, त्यांच्यासोबत फोटो काढणे, चढताना, उतरताना त्यांना मदत करणे, गप्पा मारणे इ. शारीरिकचं काय मानसिक अंतरही दोघांमधे दिसून येत नव्हतं! नकळत माझा काळ मला आठवत होता आणि एकाचं निष्कर्षापाशी येऊन थांबत होते आणि तो म्हणजे काळाचा महिमा!

काही शिक्षकांचे काही शब्द खटकले...वाटलं ही मुले-मुली तर त्यांच्या वयानुसार वागणारचं आहेत...आपण बदलण गरजेचं आहे. आपला पेशन्स वाढवण गरजेचं आहे. काही गोष्टी आपण शिकण गरजेचं आहे!

ट्रेक दरम्यान काही मुंलींचे पाय दुखू लागले, पोट दुखू लागले, उलटी झाली, चक्कर येत होती, हिट स्ट्रोक चा त्रास झाला, पायाला क्रॅम्प आले! मुले तशी बऱ्यापैकी मॅनेज करू शकली! निसरड्या जागेवरून पण पळत होती! सांगाव लागायचं, “please don’t run…..go slow…..be safe”!

ट्रेक चढताना मुला-मुलींशी बोलत होते.

अजून किती वेळ? किती चढायचं बाकी आहे” असे प्रश्न सुरु होते.

एक मुलगी म्हणे, “एक वर्षाचं चालले मी”!

एक म्हणे, “मॅम, आमचे आई-वडील आर्मीत आहेत त्यांना exercise करताना पाहतो आम्ही.....आपणही करावं असं वाटतं पण शाळा, अभ्यास, क्लास हे करतानाचं दमून जातो. शाळा, क्लास घराजवळ, नाहीतर गाडी, रिक्षेने, सायकलवर जातो.......चालण्याची सवयचं नाही

गड चढताना काहींच्या कमेंट ऐकायला मिळाल्या... “अरे एक “युनिटी” फिल कर रहे हम”....एक म्हणतं होती, “पिअर्स का सपोर्ट मिल रहा है....अच्छा लग रहा है”......मुले देखील मुलींच्या मदतीसाठी थांबत होती, त्यांना मदत करत होती! ---ते पाहून वाटलं ट्रेकचा हा अर्थ तर ह्यांना गवसलाय अजून काय हवयं?

काही म्हणे, “आपने हमे इतना चढाया..यहा क्या देखने को है?”

माझी ट्रेकिंग स्टिक पाहून खूप जण म्हणे, “हमे भी ऐसा स्टिक देना चाहिये था”....म्हटलं, “आप १७ साल के हो और मै ४९ साल की... घुटने और बॅलंस के लिये है ”....

एकजणाने बोलताना मला “ आँटी” म्हणून संबोधलं... दुसरा लगेचं म्हणे, “don’t call her Aunty, say mam…be respectful

एकीला विचारलं, “कसा होता अनुभवं?”.... “बहोत बुरा था”.....सरळ सरळ थेट उत्तर...कौतुकास्पद वाटलं मला!

काही कमेंट अशाही ऐकायला मिळाल्या कि, “ टीचर हमे यहा क्यू लेकर आये..कोई दुसरी जगह नहीं मिली क्या?”

काही जणांना ट्रेक अनुभव भावला सुदधा! “बहोत एन्जॉय किया..मजा आया...बारीश और थंडी ने बुरा हाल किया..आदरवाईज वुई एन्जॉयड”!

संमिश्र प्रतिक्रिया होत्या! पण मला वाटतं होतं कि उद्या फेरविचार करताना, स्मरण करताना त्यांना केलेली गोष्ट साहसी वाटेल, थ्रिलिंग वाटेल!  ट्रेक आपण एन्जॉय केलाय ह्याची कल्पना येईल! तसं झालं देखील! स्वप्नील कडून फोटो आले, नंबर एकमेकात फिरला, चॅटिंग सुरु झालं.....रोहनने त्याने गायलेलं गाणं सेंड केलंफेसबुक रेक्वेस्ट आल्या... फेसबुक स्टेट्स अपडेट झालं.... “राजगड.....कुल वेदर....कुल फ्रेंड्स, फन, एन्जॉयमेंट, इ. असे पोस्टला हेडिंग आले.........सगळ एकदम सुपर फास्ट.....मला छान वाटतं होतं कि त्यांच्यामध्ये ह्या निमित्ताने ट्रेक आणि आमच्याबद्दल गप्पा होतायेत! ट्रेकची न्यूज इतर फ्रेंड्सपर्यंत पोहोचतीयं!  “आम्ही Track एन्जॉय केला” अशी प्रतिक्रिया येतीय!

बरेचजण प्रथमच ट्रेक करत होते, त्रासाला सामोरे जात होते,  निसरड्यावरून खूपजण घसरले, चिखलाने बरबटण त्यांना तितकसं रुचलं नाही पण त्यांनी ट्रेक पूर्ण केला!

जवळ जवळ ९५% मुले-मुली अमराठी आणि परप्रांतीय! त्यांना शिवाजी महाराजांचा इतिहास माहित नाही! ट्रेक बद्दलचे अज्ञान! असं वाटलं ह्या गोष्टींची ओळख करून देण्यात आपण तर कमी पडलो नाही ना? अर्थात विशालने खूप काही ठरवलं होतं पण अचानक आलेल्या पावसाने आणि प्रचंड थंडीने मुले पण थकून गेली होती, मुलांना भूक लागली होती, कधी एकदा घरी जातोय असं त्यांना झालं होतं, उतरण पण जीवावर आलं होतं....त्यामुळे ठरवलेल्या गोष्टी करताचं आल्या नाहीत! तरिही आमच्या परीने आम्ही काही गोष्टीं करण्याचा प्रयत्न केला!

माझ्या बाबत बोलायचं तर, ट्रेक दरम्यान मी ट्रेकिंग टिप्स देत होते. माझे अनुभव शेअर करत होते. गड चढण्यासाठी मोटीव्हेट करत होते, काही गोष्टी सांगून त्यांच्या वेदनापासून क्षणभर त्यांना दूर नेत होते.....राजगडाचा इतिहास, गडावर काय बघायचे, कोणत्या गोष्टींचा आनंद घ्यायचा....गड का महत्वाचे, त्यांचे जतन का करावे, फुले का तोडू नये इ. बऱ्याच गोष्टी सांगत होते..... मुले-मुली मला विचारत होती, “आपकी एज क्या है? कितने साल से आप ट्रेक करते हो? ट्रेक क्यों करते हो? अबतक कितने ट्रेक किये?”......माझे अनुभव ऐकुन खूप जण प्रभावित झाले. कितीतरी जणांनी “हॅटस अप टू यू मॅम”! हे बोलून दाखवलं! त्यांच्या एक टीचर म्हणे, “आपको देखकर चढने की प्रेरणा मिल रही है”!

मला वाटलं होतं माझी काय मदत होणार? पण ट्रेक दरम्यान मला जाणवलं की एस. जी. मेम्बर्स ने मला जे शिकवलं ते मी ह्या मुला-मुलींना सांगू शकले......ट्रेकिंग टिप्स देऊ शकले...त्यांना मोटिव्हेट करू शकले...कळत नकळतं गड चढण्याची प्रेरणा मी बनू शकले! एका मुलीला उन्हाचा त्रास होतं होता तर आलेख ने चक्क माझी परीक्षा घेतली. म्हणे, “आप बताओगे हो क्या करना है?”...माथेरान ट्रेक मध्ये त्याने जे सांगितलं होतं ते सगळं त्या मुलीला मी सांगितलं आणि माझ्या सांगण्यानुसार तिने तसं केल्यावर तिला खरचं फरक जाणवला!

मुला-मुलींसोबतचा हा अनुभव “Eye Opener मी अशासाठी म्हटलं कि ह्या मुलं-मुलींना समजून घेताना मला “समज” आली! ही मुलं-मुली जशी आहेत तशी त्यांना स्वीकारण्याची समज!

हा इव्हेंट कम ट्रेक कमालीचा यशस्वी झाला! या अर्थाने कि काही अनुचित घटना घडली नाही. मुला-मुलींनी आणि त्यांच्या शिक्षकांनी छान सहकार्य केले! खरंतर १२२ पालकांनी त्यांच्या मुलां-मुलींना ट्रेकला पाठवलं ह्यातचं त्यांच कौतुक आणि आभार! आर्मी पब्लिक स्कूल आणि स्वागतिका मॅडमचे खास आभार! एस. जी. ट्रेकर्सवर विश्वास दाखवून हा इव्हेंट स्कूलने त्यांना करायला दिला ही एस.जी साठी अभिमानाचीचं गोष्ट आहे!

दोन लीडर्सने २५ जणांचा ग्रुप मॅनेज करणं ही सोपी गोष्ट नाही. बरेचदा असं होतं कि एक गोष्ट चुकीची झाली तर चांगल्या केलेल्या १०० गोष्टींवर पाणी पडल्या जातं त्यामळे एकचं काय अर्धी गोष्ट पण चुकीची होऊ न देणं ह्याची खूप मोठी जबाबदारी आमच्यावर होती! मुलांच्या सूरक्षिततेसाठी वेळप्रसंगी कठोर राहणं आवश्यकचं असलं तरीही मुलांच्या मनात लीडर्स, ट्रेक आणि एस. जी. ट्रेकर्सची प्रतिमा उंचावलेली ठेवण ही तारेवरची कसरत होती! हे सर्व होण्यासाठी सर्व लीडर्सने अथक प्रयत्न केले आणि म्हणूनचं मनापासून आभार, एस. जी च्या सर्व लीडर्सचे....विशाल, राहुल, आलेख, भगवान, प्रतीक, प्रशांत, ओंकार, विनीत, स्मिता, अनुप्रिता... मला स्वत:ला तर स्वत:चा अभिमानचं वाटतं होता! एस.जी च्या लीडर्सने जे मला शिकवलं आणि मी आत्मसात केलं ते मी ट्रेक दरम्यान राबवू शकले!

विशेष आभार ह्या १२२ मुला-मुलींचे! माझ्याशी संवाद साधल्याबद्दल, आम्हा लीडर्सना सहकार्य केल्याबद्दल आणि हा ट्रेक इव्हेंट यशस्वी केल्याबद्दल!