ताम्हिणी फॉरेस्ट ट्रेल विथ एव्हरेस्टर आनंद माळी, २६ मार्च २०१७


ताम्हिणी फॉरेस्ट ट्रेल-एक अन-एक्सप्लोअर्ड ट्रेल! आनंद माळी या एव्हरेस्टर आणि गिरीप्रेमी संस्थेच्या टीम मेंबर ने दोन आठवड्यापूर्वीच भेट देऊन मग आयोजित केलेला हा ट्रेल!

कित्येक वर्षात फारसा कोणी न केलेल्या ह्या ट्रेलला भेट द्यायला मी, विद्या चिकटे मॅडम, सुवर्णा आणि प्रिती अतिशय उत्सुक होतो! आमच्या सोबत होते विद्या व्हॅली स्कूलची बच्चे कंपनी आणि त्यांचे पालक!

सकाळी ६.३० वाजता मुळशी तालुक्याच्या वाटेने निघालो. 


थंडगार वारा, उगवण्यास उत्सुक सूर्य आणि मुळशीचा हिरवागार निसर्ग यांच्या साथीने दिशा्ज ढाबा मधे
पोहे, ईडली-सांबारचा चमचमीत नाश्ता केला, फक्कड क़ॉफी घेतली आणि ट्रेलच्या पायथ्याला आलो. 









गावातल्या विंझाई मातेचं दर्शन घेऊन साधारण ९.३० च्या सुमारास ट्रेलला सुरुवात केली. ट्रेलची माहिती देताना आनंदने सांगितले की मुळशी तालुक्यातील ह्या भागाचा आकार पूजेच्या ताम्हणासारखा असल्याने ह्या भागाला ताम्हिणी हे नाव पडलं!









ह्या ट्रेलची सुरुवात झाली ती एकासुंदरशा पुलावरून. आजुबाजुच्या गर्द झाडीत हा लोखंडी पूल मन आकर्षित करून घेत होता. ह्या पूल क्रॉस केला आणि फॉरेस्ट ट्रेलला सुरुवात झाली. दोन्ही बाजूला गर्द झाडी आणि एकावेळी एकच जण जाऊ शकेल अशी पायवाट! 








ही पायवाट दगडधोंड्यांनी भरलेली आणि वरून झाडांच्या सुकलेल्या पालापाचोळ्याने आच्छादलेली! ह्या पालापाचोळ्यावरून जाताना त्याचा इतका आवाज होतं होता की जंगल आहे म्हणून शांतता राखणं केवळ अशक्य होतं. 







त्यात झाडे इतकी प्रचंड उंच होती की झाडावर विसावलेले किंवा उडणारे पक्षी दिसणं कालत्रयी शक्य नव्हतं. पर्याय एकच की पक्षांच्या आवजावरून त्यांना ओळखणे आणि त्यासाठी तेवढा अभ्यास असणं महत्वाचं. यावरून ह्या घनदाट जंगलाची कल्पना तुम्हाला येईल!
 
आनंदने एका ठिकाणी आम्हा सर्वांना एका ठिकाणी शांत (पिन ड्रॉप सायलेन्स) बसायला वेळ दिला आणि पक्षांच्या सुमधुर किलबिलाटाचा आनंद घेता आला!






जसं जसं जंगलात आत जाव तसं तसं जंगल अधिकाधिक गर्द होत गेलं होतं.काही ठिकाणी पायवाटेवर झाडांच्या वाळलेल्या आणि तोडलेल्या काटक्या अस्तावस्त्य विखुरलेल्या होत्या, एकमेकात अडकलेल्या होत्या. काही झाडांच्या मुळ्याही पायवाटेवर पसरलेल्या होत्या. त्या सहीसलामत पार करणे माझ्यासाठी जिकिरीच झालं. पाय पडकून पडला तर थेट तोंडावरचं पडणार!










काही ठिकाणी आजूबाजूच्या झाडांच्या फांद्या वरून एकमेकात अडकल्या होत्याआणि त्यामुळे खाली वाकून जावं लागत होतं. माझ्या उंचीलाही वाकवं लागत होतं म्हणजे कल्पना करा!











ह्या  जंगलाचं एक वैशिष्ट म्हणजे त्याचं आगळंवेगळेपण! वासोटा, भीमाशंकर, अंधारबन ई. बघितलेल्या जंगलापेक्षा जरा हटकेचं! झाडाच्या खोडाचा इतका प्रचंड आकार असलेली, अतिशय अवजड पाळेमुळे असलेली आणि अति भव्य उंचीची झाडे मी प्रथमचं बघत होते. बांबूची असंख्य झाडे मी ह्याच जंगलात बघितली!

कित्येक ठिकाणी पाण्याचे झरे निर्माण झालेले. आता ते आटलेले असले तरी पावसाळ्यात त्यांचा वाहण्याचा ओघ किती प्रचंड वेगवान असेल ह्याची कल्पना सहज करता येत होती. पावसाळ्यात ह्या जंगलाचे सौदर्य अवर्णातीत नक्कीचं असेल!





ह्या जंगलाचे दुसरं वैशिष्ट हे जाणवले की इथे असणारी बेसुमार करवंदाची झाडे! थोडी हिरवी, थोडी लालसर! थोडी कच्ची, थोडी पिकलेली! थोडी तुरट, थोडी गोड! फळ तोडलं की चिक पाझरत होता आणि हात चिकट होत होते. करवंदाच्या झाडाला लागलेली पांढरी फुले मी प्रथमचं बघत होते. विसापूर ट्रेक मधे साधारण जुलै महिन्याच्या सुरुवातीस मी पूर्णत: पिकलेली करवंद बघितली होती पण तेव्हा मात्र ही पांढरी फुले झाडाला दिसली नव्हती. हे काय गुपित आहे असं वाटून ह्याविषयी तज्ञ व्यक्तीला विचारायला हवं असं लक्षात आलं!




तिसरं वैशिष्ट हे जाणवलं की इथे असणारी वैविध्यपूर्ण फळांची झाडे! तोंडाला पाणी सुटेल अशी! कच्ची-पिकलेली उंबर आणि छोटया कच्च्या कैऱ्या! इतक्या छोटूकल्या कैऱ्या मी पहिल्यांदा पाहत होते!

काही फळे अशी होती त्यांची ओळख मला करता आली नाही. 









तशातचं एक वेगळाचं प्रकार झाडाला लटकलेला बघायला मिळाला. तसं बघितलं तर जणू सुकलेलं गुलाबाचं फुलं! पण रोहन कडून समजलं त्याला “पॅगोडा अॅन्ट नेस्ट” म्हणतात.






चौथं वैशिष्ट हे की असंख्य प्रकारची फुले! आश्चर्य हे होतं की उन्हाळ्याचे दिवस, जंगलात पाणी नाही तरीही ही फुले फुललीत कशी? काय आहे ह्या जंगलाचं वैशिष्ट्य! कुठल्या जातीची ही फुले जी पाणी नाही, सूर्यप्रकाश उंच झाडांमुळे जमिनीवरचं काय कमी उंचीच्या झाडांवरही पडतं नाही तरीही फुलली आहेत? चैत्राची सुरुवात म्हणून तर नाही?

पायवाटेच्या हातभर अंतरावर असलेली ही वनधन संपत्ती..विचार करा आत खोलवर जंगलात गेला तर काय खजिना हाती लागेल?




ह्या ट्रेलमध्ये वनधन संपत्ती सोबत अजून एक संपन्नता होती ती म्हणजे १२ वर्षाच्या आतील अतिशय क्युट मुले-मुली! ह्या सर्वांशी गप्पा अशा झाल्या नाहीत पण त्यांच्या काही भावमुद्रा कॅमेऱ्यात टिपता मात्र जरूर आल्या!

कौतुक वाटतं होत ह्या मुलाचं आणि त्यांच्या पालकांचं! हा ट्रेल म्हणजे ह्या मुलांसाठी जीवनशिक्षणचं असावं! उन्हातान्हाला सामोर जायचं, दोन तास चढायचं, तोल सांभाळायचा, पेशन्स आणि स्टॅमीना वाढवायचा, चढताना-उतरतानाची तंत्र शिकायची, ट्रेकची-साहसाची आवड जोपासायची, भुकेवर नियंत्रण, भरपूर पाणी पिण्याची सवय, जे उपलब्ध असेल हे खाण्याची सवय, निसर्गाची ओळख इ. इ.

साहिल जोशी, हा असाच एक अतिशय स्मार्ट, हुशार आणि चुणचूणीत मुलगा! अन्नपूर्णा बेस कॅम्प ट्रेकचे अनुभव तो सांगत होता. त्याच्या सांगण्यात त्याचे “अनुभव बोल” जाणवत होते. एकदम कॉन्फीडन्ट, क्रिस्टल क्लीअर आणि रिसर्च करून निर्णयावर पोहोचलेले त्याचे बोल! आमच्या ह्या छोट्या गाईडसोबत फोटो घेण्याचा मोह मग आवरलाचं नाही!

ह्या ट्रेलचं अजून एक खासपण होतं ते ट्रेल दरम्यान मिळालेला खाऊ! मुलांच्याचं काय आमच्या पण स्वागताची सुरुवात स्ट्रॉबेरी रोलने! त्यानंतर लिंबू सरबत, संत्र, शेंगदाण्याची चिक्की....बापरे....ट्रेल दरम्यान खाऊ असावा तर असा! एकदम हेल्दी, हवामानाला अनुसरून, उर्जा देणारा आणि चवदारही!

जेवणही एकदम चविष्ट! पोळी, मटकीची उसळ, बटाट्याची कोरडी भाजी, भात-वरण, ठेचा, पापड आणि दही! हे चविष्ट अन्न बनवलेली मंडळी ही गिरिप्रेमी संस्थेच्या क्लबचे जुने मेंबर!

ह्या ट्रेलचं अत्यंत महत्वपूर्ण वैशिष्ट होतं ते म्हणजे आनंद माळी, ची मिळालेली सोबत आणि त्याचे अनुभव ऐकण्याची संधी! मी आता ट्रेक करतेय म्हणून लक्षात येतयं की ह्या मुलांना आनंदकडून काय मिळतयं ते! एका आडवाटेवरच्या समृद्ध जीवनासाठी ही मुले तयार होत आहेत हे पाहून कृतार्थ वाटतं होतं! 





मी, विद्या चिकटे मॅडम, सुवर्णा आणि प्रितीने ह्या ट्रेलचा मनमुराद आनंद घेतला! राहून राहून वाटतं होतं की पावसाळ्यात किंवा पावसाळ्याच्या शेवटावर हा ट्रेल करता आला तर काय बहार येईल! निसर्गाचं एक नितांत सुंदर रूप बघायला मिळेल!









ट्रेल/ट्रेकचा एक सुंदर अर्थ आज पुन्हा गवसला! अशा वनधन संपन्न जंगलातून रुक्षपणे मार्गक्रमण न करता निसर्गाने दिलेले हे धन ओंजळीत घेत आपण 
“धन संपन्न” होणे!


ट्रेक टू तिकोना, ईबीसी प्रक्टिस ट्रेक विथ गिरिप्रेमी टीम, १२ मार्च २०१७


 "गिरिभ्रमणाच्या छंदाची जोपासना करण्यासाठी निसर्गाने ज्या अमूल्य देणग्या दिल्या आहेत त्यापैकी एक म्हणजे सह्याद्री! सह्याद्रीच्या दक्षिणोत्तर पसरलेल्या लांबच लांब रांगा, त्यातून मुख्यत: पूर्वेकडे फाटलेले फाटे, त्याच्यामधे विखुरलेल्या खोल खोल दऱ्या, काळेकभिन्न कातळकडे, बेलाग सुळके, डोंगरदऱ्यांत पसरलेली निबिड अरण्ये, नाना प्रकारच्या हजारो वनस्पती, स्वच्छंद विहार करणारे पशु-पक्षी, देश आणि कोकण यांना जोडणारे अनेक घाट-अशा विविध रूपातून मोहिनी घालणारी ही निसर्गसंपत्ती! त्याचबरोबर संरक्षणासाठी आणि सभोवतालवर नजर ठेवण्यासाठी तत्कालीन राजकर्त्यांनी या डोंगरावर बांधलेले किल्ले,कातळात खोदलेली कलात्मक, अदभूत लेणी, गुंफा, शिलालेख इ. मानवनिर्मित शिल्पसंपत्ती! निसर्ग व मानव यांनी निर्माण केलेल्या कलाकृतीचा सुंदर मिलाफ सह्याद्रीतचं पाहायला मिळतो”... “सांगाती सह्याद्रीचा” ह्या सह्याद्री प्रकाशनाच्या पुस्तकातील या यथार्थ वर्णनाची अनुभूती आज तिकोना ट्रेक करताना आली!



तिकोना अर्थात वितंडगड! समुद्र सपाटीपासून ३५०० फुट उंची असणारा हा किल्ला! ट्रेक करताना नजरेच्या टप्प्यात आलेल्या काही गोष्टी,




  • श्री. शिवदुर्ग संवर्धन, पुणे यांच्यातर्फे लावलेली संवर्धनाची कामे दाखवणारी पोस्टरची रांग आणि मावळ्याच्या वेशातील शिवदुर्ग संवर्धनकार, सुजीत
  •   किल्ल्याचे संवर्धन जपणारे संदेशात्मक फलक
  •  किल्ल्याचा इतिहास सांगणारे देणारे नकाशे आणि सचित्र वर्णनात्मक बोर्ड

  • मेठ, वेताळ दरवाजा, महाद्वार आणि चोर दरवाजा, बाले किल्ला इ. किल्ल्याची  अविभाज्य अंग
  • किल्ल्याची महती वाढवणारा चपेटदान मारुती, श्री. वितंडेश्वराचे मंदिर, तळजाई मंदिर इ.
  •   बुरुज, तटबंदी, गडावर फडकणारा तेजस्वी भगवा झेंडा 
  •    एका दरवाज्यावर हातावर गुळ देवून स्वागत करणारा शिवदुर्ग संवर्धनकार

ह्या पाऊलखुणांमुळे किल्ल्याचं भग्न स्वरूप लोप पावून एक चालता-बोलता इतिहास डोळ्यासमोर उभा राहिल्याचं फिलिंग येत होतं!

किल्ल्यावरून दिसणारा तुंगचा सुळका (कठीणगड) आणि लोहगड-विसापूर किल्ला, पवना नदीवरील धरणाचा निळाशार जलाशय ह्या किल्ल्याच्या सौंदर्यात भर घालत होते! तिकोना (त्रिकोणाकृती) नाव कसं पडलं आणि छत्रपती शिवरायांनी ह्या किल्ल्याला “वितंडगड” नाव का दिलं हे शोधून काढावं असं वाटलं! असो.



गिरिप्रेमी सोबत हा दुसरा प्रक्टिस ट्रेक होता. तिकोना पिकनिक रिसोर्टच्या सुंदर वातावरणात ट्रेक सहभागींची ओळख झाली. 









एबीसी,ईबीसी, पिके पीक .इ. ट्रेकचे सहभागी ट्रेकला आले होते. 




ट्रेक वाईज गिरिप्रेमी लीडरचीही प्रत्यक्ष भेट यावेळी झाली. आमची ट्रेक लीडर आहे, वर्षा बिरादर!





ईबीसी २२ एप्रिलच्या बॅचचे आम्ही, मी, तन्मय, प्रीती, रोहिणी विनोद आणि वर्षा! ट्रेक आणि ट्रेक सहकाऱ्यांसोबत निर्माण होणारा बॉन्ड, प्रक्टिस ट्रेकची ही सर्वांगसुंदर कल्पना अलौकिकचं नाही का?

गिरिप्रेमी कडून करून कसून घेतल्या जाणाऱ्या प्रक्टिसची एक झलक यावेळी अनुभवायला मिळाली. तिकोना किल्ला चढायला सुरुवात झाली आणि एका टप्प्यापर्यंत चढून गेल्यावर तिथे उभ्या असलेल्या दिनेशने सांगितले “इथून परत खाली उतरायचे आहे आणि चढून परत इथपर्यंत यायचे आहे”! बापरे...किल्ला १०% पण चढून गेलो नव्हतो आम्ही तर ही परीक्षा! “नाही” म्हणण्याचा स्कोपचं का पण अधिकार देखील नव्हता! उतरलो आणि चढून परत तिथपर्यंत पोहोचलो! ट्रेक सुरु झाला!
आता किल्ल्याच्या थोड्या थोड्या टप्प्यावर उभे होते, भूषण, आशिष, अंकित, आणि आनंद! बाले किल्ल्यावर उभा होता दिनेश!  आशिष आहे त्या ठिकाणापर्यंत चढून गेलो की तो सांगायचा, “भूषणला भेटून या”...अंकित म्हणायचा, “आशिषला भेटून या”...इ .बालेकिल्लाच्या पायऱ्या चढून उतरायच्या आणि परत चढायच्या! तुम्हाला न्याहाळायला आहेचं, डॉ. सुमित वर आणि दिनेश खाली! पायऱ्यांवर चढायला आणि उतरायला मदत आणि मार्गदर्शन करायला होतीच वर्षा! ह्या पायऱ्या चढायला आणि उतरायला कडेला आधारासाठी रबरी वायर स्क्रूने फिट केलेली असली तरी ती वायरवरची नसली तरी तारेवरची कसरत नक्कीच होती! बापरे....कसून प्रक्टिस काय असते, ह्याचा आम्ही भूमिका करत असलेला चालता-बोलता चित्रपट आमच्याचं डोळ्यासमोर आम्हाला दिसत होता! यावेळी तर काय ह्या गिरिप्रेमीच्या लीडर्सना आमची नावे पण पाठ झाली होती! “सविता मॅडम, ओके ना?”, “सविता मॅडम, गुड, कीप गोइंग”....बापरे! प्रोत्साहित करता करता कसून प्रक्टिस कशी करून घ्यायची हे ह्या लोकांकडून शिकावं!

आपला गुडघा, कंबर, पायाचे गोळे, भणाणतं ऊन..कशाचीचं पर्वा-तमा नाही!

मजा आली पण खूप! आता वाटतं होतं आपण ईबीसी ट्रेकला निघालोय आणि ते साहस कदाचित साध्य असेलही पण सिद्ध करणं हे कसोटीचं आहे!

सुवर्णा आणि मी सोबतीने प्रक्टिस करत होतो. ती म्हणे, “सविता, आप मुझे महात्मा गांधीजी की याद दिला रहे हो. आज समझ में आ रहा है वो हाथ में काठी क्यों लेते थे! भराभर चलने में आसनी हो जाती है!”. मी तिला म्हणाले, “उन्होने “सत्याग्रह” किया था, सत्य का आग्रह! हम “ट्रेकाग्रह” करेंगे, ट्रेक का आग्रह!”!

दुपारच्या फक्कड जेवणानंतर ट्रेकसंबधी सूचना, भूषण, आनंद, दिनेश आणि डॉ. सुमित यांनी दिल्या! ट्रेकचं चित्र आधिक स्पष्ट व्ह्ययला तर त्याने मदत झालीचं पण ट्रेकच्या तयारीसाठी ती माहिती महत्वाची ठरली! पीपीटी प्रेझेन्टेशन पाच विभागात मांडलं होतं, १. प्रिपरेशन २. ट्रेव्हलिंग ३. स्टे-इन-काठमांडू ४. अक्च्युल ट्रेक ५. क्लोजर आणि डिपार्चर.

आवश्यक कागदपत्रे, किती पैसे जवळ बाळगायचे, मोबाईल सीम कार्ड आणि चार्जीग, क्लोदिंग ई. बद्दल अत्यंत उपयुक्त टिप्स त्यांनी दिल्या. बदलत्या हवामानाला सामोरे जाण्यासाठी शक्यतो आंघोळ न करणे, अॅन्टी फंगल पावडर वापरणे, मांसाहार आणि कोल्डड्रिंक्स टाळणे, पहिले तीन दिवस हळू चालणे, लीडरला विचारल्याशिवाय कोणतेही मेडिसिन न घेणे गरम पाणी पिणे इ. सारख्या प्रक्टिकल टिप्स मिळाल्या.

शेवटी दोन जीवनसंदेश मिळाले,

  •    वॉटर इज द बेस्ट मेडिसिन
  •  कीप युवरसेल्फ ड्राय आणि वॉर्म

खूप छान वाटतं होतं, आम्हा ट्रेक सहभागींमध्ये एक बॉन्ड तयार होत होता आणि भूषण, आनंद, आशिष, अंकित, दिनेश यांना प्रत्यक्ष बघूनचं ट्रेकची प्रेरणा मिळतं होती! ह्या सर्वांचा आपापसातील भाव मनाला स्पर्शून जात होता! भूषण भरभरून आशिषचं कौतुक करत होता, आनंद भूषणचं इ इ. हे पाहताना परिपूर्ण वाटतं होतं.

डॉ. सुमितने दिलेल्या “सांगाती सह्याद्रीचा” ह्या पुस्तकातील काही वाक्ये मनात घोळतं होती,

गिरीभ्रमणाच्या छंदामुळे निसर्गाच्या विराट रूपाचं इतकं भव्य दर्शन घडतं की माणसाचा अहंकार, त्याची आढ्यता सारं काही त्याच्यापुढे गळून पडतं. असं म्हणतात की हे उत्तुंग पर्वत माणसाला त्याचं खुजेपण दाखवून देतात पण तरीही माणसाचं कौतुक हे की निसर्गाच्या प्रत्येक आव्हानावर मात करण्याची त्याची इर्षा!”


गिरिप्रेमी आणि ह्या एव्हरेस्टरच्या साथीने आम्ही ट्रेक सहभागी अशीचं एक इर्षा बाळगून आहोत. तुमच्या शुभेच्छा असाव्यात ही सदिच्छा!





केटूएस (कात्रज टू सिंहगड) नाईट ट्रेक: ४-५ मार्च २०१७


चौथ्यांदा केटूएस ट्रेक! तिसऱ्या आणि चौथ्या ट्रेकमध्ये केवळ दीड महिन्याचे अंतर!

तिसऱ्या केटूएस ब्लॉगची सुरुवात!
“केटूएस ट्रेक....तिसऱ्यांदा?....का?.... कशासाठी?
जाहिरात तीच....रात्रीचा ट्रेक...१६-१७ टेकड्या...१५ किमी अंतर.....
आधीचे दोन्हीवेळचे अनुभव...... थोडे चांगले...थोडे “नको तो ट्रेक” असे वाटणारे.....तरीही.....

तिसऱ्या केटूएस ब्लॉगचा शेवट!
केटूएस ट्रेक....तिसऱ्यांदा?....का?.... कशासाठी? प्रश्नचिन्ह आहेचं..........शोध सुरूचं आहे.......

आजचा चौथा केटूएस! 
सुरुवात तीच....शेवटही कदाचित तोच?.....

तन्मय, प्रीती, सुवर्णा, स्वाती आणि श्रद्धा....माझ्या ह्या पाच मैत्रिणी ट्रेकला जात होत्या. ४ तारखेला सकाळी ८ वाजता तन्मय आणि माझ्यात संवाद झाला. तिने ट्रेकला येण्याबद्दल विचारलं. म्हटलं, “ मी येत नाहीये. तीन वेळा केटूएस झाला ना. बास आता”. ती म्हणे, “बघ, ये. मजा येईल. मेसेज कर काय ठरवतेस ते”......

९.३० पर्यंत मनाचा आढावा घेत होते. “जाऊ की नको”....विचार सुरु होता....

नाईट ट्रेक......झोपेला दांडी....१६-१७ टेकड्या, १५ किमी अंतर, ७ ते १० तास चालणं....टेकडी चढा आणि उतरा......पहिल्या दोन आणि शेवटच्या तीन खतरनाक उंचीच्या आणि पेशन्स आजमावणाऱ्या टेकड्या....६-७ कसोटी पणाला लावणारे उतरणीचे पॅचेस....प्रवाहशील माती (घसारा, स्वप्नीलकडून हा शब्द माहित झाला)....ग्रीप घेत, तोल सांभाळत चढणं आणि उतरणं.... शेवटची टेकडी....ठणकणारे शरीर....ताठरलेले डोळे....

मनाचा आढावा घेत असताना हे सगळं डोळ्यासमोर येत होतं...पण का कुणास ठाऊक अंतरंगातली साद “नकारात्मक” नव्हती!

९.३० वाजता प्रशांत आणि माझ्यात हा संवाद झाला..

९. ४३ वाजता विशालला फोन केला. तो म्हणे, “तुम्ही कॉन्फीन्डंट असाल तर जा”!

त्याच्याशी बोलतानाचं ट्रेक करण्याचं निश्चित केलं!

सकाळी ८ ते ९.४५ हा पावणे दोन तासाचा विचार कालावधी! वेळेसहित हे का लिहित आहे हे लवकरचं कळेल तुम्हाला.......असो.

संध्याकाळी ७.३० वाजता आम्ही ट्रेक पार्टीसीपंट स्वारगेटला नटराज हॉटेलजवळ जमलो. एक मुलगा ट्रेकसाठी मुंबईवरून येणार होता....तो आल्यावर विशालने ट्रेकची माहिती दिली आणि रात्री ९ च्या कोंढणपूर बसने ट्रेकसाठी निघालो!.. मधल्या वेळेत काहीजण कंटाळले, काहींना भूक लागली, काहींनी जेवणं करून घेतले, काहींनी हा वेळ कसा वाचवता येईल ह्याच्या सूचना दिल्या......पेशन्सचा कसं लागायला इथूनचं सुरुवात झाली होती!

आज ट्रेक कोऑर्डीनेटर होते, प्रशांत, तौसीफ आणि यज्ञेश! रात्री १०.१५ ला आम्ही वाघजाई मंदिराजवळ पोहोचलो. तिथे २० ट्रेक पार्टीसीपंटची ओळख परेड झाली. प्रशांत ने ट्रेकची माहिती दिली. सगळ्यांकडे भरपूर पाणी आणि टॉर्च आहेत ह्याची त्याने पुन्हा एकदा खात्री करून घेतली गेली आणि रात्री १०.३० ला ट्रेकला सुरुवात झाली!

मी, नेहमीप्रमाणे आधी वाघजाई देवीला नमस्कार करून आशार्वाद घेतला आणि ट्रेकला सुरुवात केली!

प्रशांत पुढे, मध्ये तौसीफ आणि मागे यज्ञेश अशी रचना होती. सुरुवातीला वेगळ्या रस्त्याला लागलो. काही अंतर मागे येऊन पुन्हा सुरुवात झाली.

टेकड्या पार झाल्यानंतर पठारावरून दिसणारे पुणे शहराचे सौदर्य बघण्यासाठी थोडं थांबत होतो. दिव्यांच्या झगमगाटाने डोळे दिपून टाकणारे पुणे! जुना पुणे-बेंगलोर हायवे, धावणाऱ्या गाड्या, पांढरे-पिवळे-लाल दिवे आणि आकाशातील पिवळट-नारंगी अर्धचंद्र! पुणे शहर चंद्राला न्याहाळतोय की चंद्र पुणे शहराला असा संभ्रम पडावा! कित्येकजण पौर्णिमेच्या रात्री केटूएस ट्रेक करतात ते आकाशात दिसणाऱ्या पौर्णिमेच्या चंद्राचे सौदर्य, पृथ्वीवर पसरलेला चंद्रप्रकाश, आकाशातील लखलखता तारकापुंज आणि शहरातील दिव्यांचा झगमगाट पाहण्यासाठीचं!

साधारणपणे १ वाजता जेवायचा ब्रेक घेतला आणि पुन्हा ट्रेकला सुरुवात केली.

आता हळूहळू माझे डोळे झोपेने ताठरत होते. प्रशांतला विचारलं की, “केटूएस कॅपिंग होऊ शकत नाही का? पौर्णिमेच्या रात्री किती सुंदर कॅपिंग होईल. काही ठिकाणं टेंट टाकण्यासाठी उत्तम आहेत. सकाळी ४ वाजता ट्रेक सुरु करायचा आणि ५-५.३० ला सिंहगड गाठायचा”. प्रशांतला पण आयडिया आवडली!

यावेळी मी सुरुवातीपासून एक कॉस्टंन्ट स्पीड ठेवलं होतं. ट्रेक दरम्यान फारसं बोलत नव्हते. लक्ष फक्त ट्रेकवर. जेव्हा काही सेकंदाचा ब्रेक घेत होतो तेव्हा बोलतं होते. यावेळी ही पहिल्यांदा हेड टॉर्च वापरली. पहिल्या ट्रेकला शिव ने हेड टॉर्च  वापरण्याचा सल्ला दिला होता. हेड टॉर्च वापरण्याचे काही फायदे –तोटे जाणवले. सुरुवातीला त्याच्याशी जुळवून घ्यायला वेळ लागला. हात त्यामुळे रिकामे राहत होते हा त्याचा सर्वात मोठा फायदा आहे. आधीच्या ट्रेकला तर माझ्या एका हातात टेकिंग स्टिक आणि दुसऱ्या हातात टॉर्च! त्याने खूप त्रास झाला, हात आखडले, दुखू लागले अशातला भाग नाही पण जिथे कोणाच्या तरी हाताची मदत लागत होती तिथे त्या व्यक्तीला मदतीला हात देण्याअगोदर माझी टॉर्च हातात घ्यावी लागायची. हेड टॉर्च मधे ते झालं नाही. फक्त होतं होतं काय की खाली बघायचं असेल तर मान पूर्ण १८० अंशात खाली ठेवावी लागत होती. कदाचित मी एकचं बटनावर लाईट वापरली म्हणून असेल, पण ते मला खूप लक्षात ठेऊन आणि बारकाईने करावं लागत होतं. दुसरं असं होतं होतं की काही सेकंद कुठे थांबलो तर हेड टॉर्चची लाईट समोरच्या व्यक्तीच्या एकदम डोळ्यावर येत होती. त्यांमुळे थांबल की टॉर्च बंद करावा लागत होता. माझ्या उंची मुळे कदाचित हे जास्त त्रासदायक होतं होतं. त्यात गंमत ही होत होती की टॉर्च बंद करायला आणि पुन्हा ती चालू करायला मी विसरत होते! पण खूप उपयुक्त गोष्ट वाटली. मी स्टिक वापरत नसते तर त्याच्या फायद्याची कल्पना तुम्ही पण करू शकाल!

आता शेवटच्या दोन टेकड्या राहिल्या होत्या आणि सकाळचे सहा वाजून गेले होते. शेवटची टेकडी चढायला तर लख्ख उजाडले होते. टॉर्च बंद करावी लागली. मी पहिल्यांदा उजेडात शेवटची टेकडी पार करत होते. ह्या टेकडीवर एक निबंध लिहिला जाऊ शकतो, सॉरी तो शोधनिबंधही असू शकतो असं वाटलं. जर पार्टीसिपंटच्या भावनांची व्हिडीओ क्लिप घेतली तर अफलातूनचं! एक क्लिप इथे आणि एक क्लिप ट्रेक पूर्ण करून सिंहगडावर जाऊन काही क्षण विश्रांती घेतल्यावर! भावनांचा परमोच्च आलेख तुम्हाला बघायला मिळेल. असो.

तर ही शेवटची टेकडी....अति ऊंच चढाईची, ताणलेल्या पेशन्सची वाट लावणारी, चिडचिड उदभवणारी, रस्ता चुकलाय की काय हा संभ्रम निर्माण करणारी, लीडरला लाख दुषणे देणारी, “मुद्दाम तर इकडून आणलं नाही ना?” असा त्रागा उफाळून आणणारी, “का आले मी ट्रेकला” असा मनाशी विसंवाद करून स्वत:ची चिडचिड करून घेणारी, “आता परत मी केटूएसचं काय पण कुठल्याचं ट्रेक करणार नाही” हे स्वत:च्या मनाला बजावून फुसका निर्णय घ्यायला लावणारी, पायातले गेलेले त्राण आणि मनाची शक्ती ह्यांमधे द्वंदयुद्ध घडवून आणणारी, कधी एकदाचा डांबरी रस्ता दिसतोय ह्याची आस डोळ्यांना लावणारी, ह्या ट्रेकिंग ग्रुपसोबत परत ट्रेकला येणार नाही हा निर्णय तिथल्या तिथे घ्यायला लावणारी, आनंदाची जागा वैतागाने-संतापाने व्यापून टाकणारी, एकाचं ठिकाणी ठाण मांडून बसायला भाग पाडणारी, शक्य झालेचं तर त्या परिस्थितीत आगीत तेल ओतणारी, स्वच्छ सुंदर कपडे मातीने बरबटवणारी, घामेजलेल्या शरीराला हलकासा गारठा देणारी, अंधाराला प्रकाशाची चाहूल देणारी, भुकेची जाणीव करून देणारी, कधी एकदा दोन कप चहा प्यायला मिळतोय अशी भावना ओतप्रोत करणारी, “अजून किती टेकड्या राहिल्यात?” ह्या प्रश्नाला पूर्णविराम देणारी, “अजूनही एक टेकडी असू शकते” अशी खोचक प्रश्न विचारायला लावणारी, “फक्त १० मिनिट राहिलेत” असं सांगत आलेल्या लीडरकडे  नाराजीच्या कौतुकाने पाहणारी, इतरांच्या भावनांचा स्वत:वर परिणाम न होऊ देता आल्या परिस्थितीला शांतपणे सकारात्मकतेने तोंड द्यायला लावणारी, भावनांच्या आगीत होरपळणाऱ्या पार्टीसिपंटच्या तडतडणाऱ्या ज्वाला अंगावर घेत शिट्टी वाजून “कीप मुव्हिंग” म्हणत शांतता आणि संयम राखायला लावणारी, भावनिक युद्धाच्या परिस्थितीत “कर्म करं” असा डावपेची संदेश देणारी, योगा-मेडिटेशन-प्राणायाम यांचा धच्चा उडवणारी, एकमेकातील संवाद-विसंवाद पराकोटीला नेणारी, प्रत्येकाची सुखं-दुख्खं एकाच पातळीवर आणणारी, एकमेकांना भावनिक, शारीरिक, मानसिक आधार देणारी, कधी एकदाचे आडवे पडतोय-पाठ टेकवतोय- घरी जातोय असा स्व-संवाद करायला लावणारी, सिंहगडावरची झुणका-भाकर, खर्डा, कुरकुरित कांदाभजी, मटक्यातले दही ह्या सर्वांच्या मोहाला बळी न पाडणारी, सिंहगडावरची लालबत्ती विसरून आपले डोळे पांढरे करायची क्षमता बाळगणारी, “लागलो बाबा एकदाचे डांबरी रस्त्याला” म्हणतं मनातली आग शांतपणे विझवणारी.....बापरे....टेकडी एक आणि भावना अनेक अनेक! किती प्रचंड ताकद ह्या टेकडीत आहे बघितलतं ना! आपल्या भावनांची परिसीमा आजमावयाची असेल तर केटूएस हा ट्रेक एकदातरी अवश्य करावा! शेवटची ही टेकडी तुम्हाला एका प्रश्नाने अस्वस्थ करू शकते आणि तो प्रश्न आहे, योगा-प्राणायाम-मेडिटेशन, एन्ड्युरन्स बिल्डींग पलीकडेही काही आहे का? वेळेचं गणित मी जे मांडत होते ते ह्याचं साठी. निर्णय काही क्षणाचा असो नाहीतर काही मिनिट-तासांचा..ह्या वेळेपलीकडेही काही आहे का?

कदाचित हा ट्रेक पार्टीसिपंट म्हणून न करता एक ट्रेक लीडर म्हणून करायला हवा हे त्या प्रश्नाचं उत्तर असावं!😜😜

ही शेवटची टेकडी पार करताना सर्वांगसुंदर असा सूर्योदयाचा आनंद घेता आला नसेल तर नवलचं!


डोंगरांची रांग पार करून जीप मध्ये बसले तेव्हा सुख काय असतं ते कळालं. माझ्या मनात एकचं विचार होता, “मी चौथ्यांदा केटूएस पूर्ण करू शकले”! हा ट्रेक मला खूप मोठा जीवन कृतार्थ करणारा संदेश देऊन गेला! दीड महिन्यापूर्वीच मी हा ट्रेक केला होता. त्यावेळी मी सगळ्यात मागे होते, दम लागला की मधे मधे थांबव लागत होतं, परेश सतत माझ्या सोबतीला होता.. आणि आज? मी प्रशांतच्या अल्मोस्ट बरोबरीने आणि एक एक टेकडी विनाथांबा पार! कुठल्याही वळणावर क्षणभर विसावा घ्यावा वाटला नाही. अवघड पॅचेस सोडता आधाराविना आणि सोबतीविना मी ट्रेक करू शकले. प्रशांत म्हणालाही, “तुम्ही इंडिपेंडंटली ट्रेक करत होता”...तर “बॅक लीडर ते फ्रंट लीडर” हा साथ प्रवास पार करायला फक्त दीड महिना लागला! मलाचं आश्चर्य वाटतं होतं. प्रशांत म्हणत होता, “मॅडम आज लीड करताहेत”...यज्ञेश म्हणे, “मॅडम, आज एकदम आघाडीवर?”....तौसीफ म्हणे, “मॅडम, प्रगती जबरदस्त आहे”....काय सुखावणारं फिलिंग होतं म्हणून सांगू! राहून राहून विशाल, परेश आणि राहुल डोळ्यासमोर येत होते! ते असायला हवे होते, खासकरून राहुल, असं वाटतं होतं! अर्थात प्रशांत हा मोठा साक्षीदार होताचं! कशामुळे हे शक्य झालं? केवळ आणि केवळ एन्ड्युरन्स बिल्डींग चा सराव, प्रक्टिस! रोजचा काहीना काहीतरी प्रकारचा व्यायाम! दीड महिन्यापूर्वी ट्रेकला आले तेव्हा मी नुकतचं ईबीसी ट्रेक साठी रजिस्टर केलं होतं आणि आज ट्रेक आले तेव्हा दीड महिन्याचा व्यायाम माझ्या पाठीशी होता! ईबीसी ट्रेकची तयारी म्हणून एन्ड्युरन्स बिल्डींग साठी काही एक व्यायाम प्रकार दररोज करत होते. त्याचाचं हे फलित होतं! “ट्रेकिंग” करायचं असेल तर दररोजचा व्यायाम जरुरीचा आहे ही जाणीव पहिल्यांदा मला झाली! नाहीतर “ट्रेकिंग” कडेचं मी एक “व्यायाम प्रकार” म्हणून पाहत होते! आहे ना गंमत! असो.

साधारण पावणे आठ च्या दरम्यान आम्ही सिंहगडावर पोहोचलो. सचिनच्या धाब्याकडे जाताना माझेच शब्द मला आठवत होते, “केटूएस करून सिंहगडावर आल्यावर सचिनच्या धाब्याकडे जायचं म्हणजे दुसरा केटूएस ट्रेक करण्यासारखं आहे”!

सचिनच्या धाब्यावर बूट काढून चटईवर बसल्यावर काय वाटतं ना ते प्रत्येकाने अनुभवावं! खूप थकले होते, तळपाय ठणकतं होते. त्यात भर म्हणून की काय, पुणे दरवाजापर्यंत मी फक्त सॉक्स घालून गेले काय  आणि परत चढून आले काय त्याची जादू मला अनुभवता आली. तळपायांना चांगलाचं व्यायाम झाला आणि चक्क ते ठणकायचे बंद झाले. त्यामुळे मला बरचसं फ्रेश वाटू लागलं!

चहा, कांद्याच्या चटणीसोबत कुरकुरीत कांदाभजी, झुणका-भाकरी इ. तुटून पडतं आणि  आस्वाद घेत फीडबॅक सेशन झालं! सर्वांनी आपल्या भावना व्यक्त केल्या. मला म्हणे, “मॅडम शेवटच्या टेकडीबद्दल लिहाचं”...आपल्या भावना व्यक्त करताना प्रत्येक जण लेखक-कथाकार  झाला होता, विनोदवीर झाला होता, फिलॉसॉफर झाला होता!

“पब्लिक ट्रान्सपोर्टची वाट न पाहता गाडी अरेंज करावी, ज्यांना सचिनच्या धाब्यापर्यंत यायचं नाही त्यांच्यासाठी काही पर्याय असावा” अशा काही सूचनाही आल्या. तर “ट्रेकची सविस्तर माहिती आधी मिळू शकली नाही, वेबसाईटवर जो नंबर दिला होता त्यावर संपर्क होऊ शकला नाही” सारख्या प्रतिक्रियाही आल्या. प्रशांत, तौसीफ आणि यज्ञेशच्या लीडरशिपचं कौतुकही तेवढचं झालं. प्रत्येकाची नावानिशी केलेली ट्रेक दरम्यानची चौकशी प्रत्येकाला स्पर्शून गेली. ट्रेक दरम्यानचं कोआर्डीनेशन जबरदस्त भावलं! सर्व पार्टीसिपंट येईपर्यंत वाट पहिली ही जमेची बाजू वाटली. एसजी ट्रेकर्स सोबत परत ट्रेक करण्याची आणि दिवसाचा केटुएस करण्याची इच्छा कित्येकांनी बोलून दाखवली!

प्रशांत, तौसीफ आणि यज्ञेशने ट्रेक खूप सुरेखरित्या हाताळला. प्रशांतने तर सुवर्णाकडे वैयक्तिक लक्ष दिलं आणि काही ठिकाणी तिने स्वतंत्रपणे उतरण्याचा प्रयत्न करावा म्हणून प्रोत्साहित केलं. फीडबॅक देताना सुवर्णाने प्रशांतने दाखवलेल्या पेशन्सचं, तिला केलेल्या सहकार्याचं आणि इतर मुलांना गाईड केल्याचं कौतुक केलं!

खूप मुलींनी यज्ञेशचं कौतुक केलं. पायात त्राण नाहीत, पुढे पाऊल टाकण्याची ताकद नसताना ट्रेक पूर्ण करायला लावण्याचं कसब त्याने दाखवून दिलं. हे करण्यात त्याला स्वप्नीलची मोलाची साथ मिळाली. 

यावेळी पार्टीसिपंट जबरदस्त होते. प्रत्येकजण प्रत्येकाला अवघड पॅचेस पार करायला पुढे सरसावत होता! विशेषत: मुले! थॅन्क क्यू मुलांनो!

एका मुलीने मला विचारलं, “चार वेळा ट्रेक करण्याचं मोटिव्ह काय?”....उत्तर नव्हतं माझ्याकडे! आता वाटतयं कि ट्रेकला जायचं कि नाही हा विचार करताना “नकारात्मक साद न जाणवणे” हाच तो मोटिव्ह असावा!

माझा फीडबॅक चार ट्रेकचा सारांश होता. प्रत्येक केटूएस ट्रेक ने मला काय साक्षात्कारी अनुभव दिला ते मी शेअर केलं! पहिला ट्रेक होता क्षमतांची जाणीव करून देणारा, दुसरा होता सेल्फ एस्टीम वाढवणारा, तिसरा होता परत परत हा ट्रेक मी का करते ह्या प्रश्नाचं उत्तर शोधायला लावणारा आणि आजचा चौथा ट्रेक होता ह्याची जाणीव करून देणारा की ट्रेक कडे फक्त एक व्यायाम प्रकार म्हणून न पाहता ट्रेकिंगसाठीही एन्ड्युरन्स बिल्डींग मस्ट आहे हा साक्षात्कार देणारा!  

मनात येतयं पाचव्यांदा ट्रेक केलाचं तर तो काय साक्षात्कारी अनुभव देईल?

साधारण १०.३० वाजता आम्ही सिंहगड सोडलं आणि ११.४५ च्या सारसबाग गाडीने (नं ५० ) परतीचा प्रवास सुरु केला!

प्रवास परतीचा होता पण आठवणी परतत नव्हत्या! ट्रेकमधला क्षण नी क्षण डोळ्यासमोर येत होता! एक अद्भुत ट्रेक! एक अलौकिक अनुभव!


हा ट्रेक तुम्हीपण करून बघा आणि “सेल्फ रीयलायझेशनची प्रोसेस” अनुभवा!


फोटो आभार : केटुएस ट्रेक टीम